گسترش استخراج طلا در بدخشان با ماشین آلات سنگین؛ ابهام در قراردادها و نقش شرکت های چینی

ویدیوهایی که به‌تازگی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که صدها بولدوزر و تجهیزات سنگین حفاری و انتقال بار در ولسوالی شهر بزرگ بدخشان مشغول کارند. این نخستین‌بار است که تصاویری از چنین سطح گسترده‌ای از استخراج صنعتی طلا در این منطقه منتشر می‌شود؛ تصاویری که از افزایش چشمگیر سرعت و حجم بهره‌برداری از این معدن حکایت دارد.

با این حال، بررسی وب‌سایت وزارت معادن و پترولیم طالبان و صفحات رسمی این وزارتخانه در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که تاکنون هیچ اعلامیه‌ای درباره امضای قرارداد استخراج معدن طلای بدخشان منتشر نشده است. حدود یک‌ونیم سال پیش، این وزارتخانه تنها از برگزاری مزایده معادن طلای بدخشان خبر داده بود، اما تاکنون هیچ اطلاعاتی درباره شرکت‌های طرف قرارداد، شرایط توافق‌نامه‌ها و سهم هر یک از طرف‌ها در دسترس عموم قرار نگرفته است.

یکی از ساکنان بدخشان ویدیویی از استخراج شبانه معدن طلای شهر بزرگ منتشر کرده و می‌گوید که نیروهای مرزی طالبان وابسته به وزارت دفاع طالبان نیز در محل این معدن مستقر هستند. او در توضیح این تصاویر می‌گوید: «اینجا ولایت بدخشان، ولسوالی شهر بزرگ است و منطقه‌ای که می‌بینید مربوط به معدن طلای این ولسوالی است. ببینید کار با چه سرعتی جریان دارد.»

این معدن در نزدیکی مرز افغانستان با تاجیکستان قرار دارد. همزمان، گزارش‌هایی از حضور متخصصان و شرکت‌های چینی در ولایت‌های تخار و بدخشان منتشر شده است و گفته می‌شود بخشی از استخراج معادن طلا در این مناطق به آنان واگذار شده است. حجم بالای ماشین‌آلات و تجهیزات معدن‌کاری در ویدیوهای منتشرشده، این احتمال را تقویت می‌کند که قرارداد استخراج این معدن به شرکت‌های چینی سپرده شده باشد؛ موضوعی که تاکنون از سوی طالبان به‌صورت رسمی تأیید یا رد نشده است.

پیش از این، استخراج طلا در بدخشان عمدتاً به‌شیوه سنتی و به‌دست معدن‌کاران محلی انجام می‌شد، اما اکنون این روند به‌طور کامل به استخراج صنعتی با استفاده از ماشین‌آلات سنگین تغییر یافته است.

کارشناسان می‌گویند که بازرگانان و شرکت‌های چینی تمایل دارند در معادنی سرمایه‌گذاری کنند که بازگشت سرمایه آن سریع باشد و از پروژه‌های میان‌مدت و بلندمدت پرهیز می‌کنند؛ زیرا نسبت به ثبات و دوام حاکمیت طالبان اطمینان ندارند. از این‌رو، معادنی مانند طلا که استخراج آن سریع و سودآور است، برای آنان جذاب‌تر به‌شمار می‌رود.

سال گذشته، شماری از ساکنان شهرستان شهر بزرگ بدخشان در اعتراض به واگذاری معادن طلا به پیمانکاران وابسته به طالبان و جلوگیری از فعالیت معدن‌کاران بومی، دست به اعتراض زدند. معترضان خواهان آن بودند که مانند گذشته سهمی از استخراج معادن به آنان واگذار شود تا معیشت‌شان به‌طور کامل از میان نرود.

با وجود امضای قراردادهای متعدد استخراج معادن در چهار سال و نیم گذشته، میزان واقعی درآمد طالبان از بهره‌برداری منابع طبیعی افغانستان همچنان نامشخص باقی مانده است. طالبان تاکنون جزئیات شفاف و قابل راستی‌آزمایی درباره درآمدهای حاصل از معادن را در اختیار مردم و رسانه‌ها قرار نداده‌اند.

منتقدان تأکید می‌کنند که با وجود افزایش استخراج و قراردادهای گسترده، فقر و گرسنگی در افغانستان تشدید شده و عواید معادن به‌جای بهبود وضعیت زندگی شهروندان، صرف تأمین هزینه‌های حکومت‌داری طالبان و مصارف شخصی رهبران این گروه می‌شود.

همزمان، فضای اختناق، سانسور شدید رسانه‌ها و محدودیت فعالیت نهادهای مدنی، امکان نظارت مستقل بر قراردادها، روند استخراج و نحوه مصرف درآمدهای معادن را از میان برده است؛ وضعیتی که نگرانی‌های جدی درباره سرنوشت منابع طبیعی افغانستان و بهره‌برداری عادلانه از آن‌ها ایجاد کرده است.