طلای افغانستان در اوج قیمت جهانی به بهای ناچیز فروخته می شود

خرم در یادداشتی که به‌تازه‌گی منتشر کرده، با اشاره به افزایش کم‌سابقۀ قیمت طلا در بازارهای جهانی، تأکید نموده است که طلا یک منبع راهبردی و ملی برای افغانستان به‌شمار می‌رود و برخورد با آن نباید همانند معادن عادی و کم‌اهمیت صورت گیرد.

به گفتۀ وی، ادامۀ فروش خام و ارزان طلا در شرایطی که بازار جهانی شاهد ثبت رکوردهای تازه است، به‌معنای از دست‌دادن یکی از مهم‌ترین فرصت‌های اقتصادی افغانستان خواهد بود؛ فرصتی که می‌توانست نقش تعیین‌کننده‌ای در بهبود وضعیت مالی کشور داشته باشد.

واگذاری‌های غیرشفاف و نبود نظارت مؤثر

وزیر پیشین اطلاعات و فرهنگ کشور می‌گوید بخش قابل توجهی از طلای استخراج‌شده، بدون ثبت رسمی و بدون آن‌که بازگشت اقتصادی مشخصی برای کشور داشته باشد، از افغانستان خارج می‌شود. به باور او، نبود نظارت مؤثر و واگذاری استخراج معادن به افراد و شرکت‌هایی که از توان فنی و مالی لازم برخوردار نیستند، زمینه‌ساز فساد گسترده و خروج بی‌رویه منابع طبیعی شده است. خرم این روند را «خطرناک» و «در تضاد آشکار با منافع ملی» توصیف کرده است.

اعتراض‌های مردمی و افزایش تنش بر سر معادن طلا

در سال‌های اخیر، باشندگان ولایت‌های شمالی و شمال‌شرقی افغانستان بارها نسبت به استخراج بی‌رویه و غیرقانونی معادن طلا اعتراض کرده‌اند. مردم محل می‌گویند استخراج بدون نظارت، افزون بر تخریب محیط‌زیست و زمین‌های زراعتی، هیچ سودی برای جامعه محلی ندارد و تنها گروه‌های مسلح، واسطه‌ها و شرکت‌های نزدیک به طالبان از آن بهره‌مند می‌شوند.

در شماری از مناطق، این اعتراض‌ها به درگیری میان مردم محل و نیروهای محلی انجامیده است. در سال 2025، گزارش‌هایی از درگیری خونین میان دو جناح طالبان در ولایت بدخشان بر سر کنترل یک معدن طلا منتشر شد که چندین کشته برجا گذاشت. همچنان در ماه سرطان همان سال، بر بنیاد برخی گزارش‌ها، درگیری میان یک گروه محلی و کارگران چینی در یکی از معادن طلای بدخشان به کشته‌شدن چهار تبعۀ چین انجامید؛ رویدادی که نشان می‌دهد استخراج طلا به یکی از عوامل اصلی تنش و ناامنی در کشور بدل شده است.

سیاست طالبان در بخش استخراج معادن طلا

پس از به‌قدرت رسیدن طالبان، روند استخراج معادن طلا وارد مرحلۀ تازه‌ای شده است. طالبان اعلام کرده‌اند که کار استخراج 21 معدن بزرگ را آغاز کرده‌اند که معادن طلای چاه‌آب در تخار و دوشی در بغلان نیز شامل آن می‌شود. به گفتۀ این گروه، استخراج از طریق قراردادهای چندساله با شرکت‌های داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی انجام می‌گیرد.

با این حال، گزارش‌های نهادهای بین‌المللی نشان می‌دهد که بخش بزرگی از استخراج طلا هنوز هم به‌گونه کوچک‌مقیاس، سنتی و بدون تجهیزات معیاری صورت می‌گیرد. تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده در سال‌های 2024 و 2025 نشان می‌دهد صدها معدن کوچک در نقاط مختلف افغانستان فعال شده‌اند و استخراج در بسیاری از آن‌ها بدون نظارت فنی انجام می‌شود.

طالبان همچنان 16 حوزۀ معدنی دیگر، از جمله چند معدن طلا در ولایت‌های بدخشان و قندوز، را به مزایده گذاشته‌اند.

موقعیت معادن طلای افغانستان

بر اساس گزارش‌های موجود، مهم‌ترین معادن فعال طلا در افغانستان در این مناطق موقعیت دارند:

– بدخشان: کانون اصلی تنش بر سر معادن طلا با چندین معدن فعال و مورد مناقشه
– تخار – ولسوالی چاه‌آب: یکی از بزرگ‌ترین معادن طلا که طالبان در پی جذب سرمایه‌گذار خارجی برای آن‌اند
– بغلان – ولسوالی دوشی: از معادن مهم شمال کشور که در فهرست پروژه‌های استخراجی طالبان قرار دارد
– قندوز: سه معدن طلا که به مزایده گذاشته شده‌اند
– شرق افغانستان: افزایش استخراج سنتی و کوچک‌مقیاس در مناطق کوهستانی

قراردادهای استخراج طلا در اختیار کدام کشورهاست؟

بر بنیاد گزارش‌های منتشرشده در سال‌های اخیر، بخش عمدۀ قراردادهای استخراج طلا در افغانستان در اختیار شرکت‌های چینی قرار دارد و چین بزرگ‌ترین بازیگر خارجی در این بخش به‌شمار می‌رود. طالبان چندین قرارداد مهم استخراج طلا را با شرکت‌های چینی امضا کرده‌اند و برخی معادن بزرگ، از جمله معدن طلای منطقۀ سمتی در تخار، به شرکت‌های چینی و شرکای افغان واگذار شده است.

در کنار چین، شرکت‌هایی از ازبکستان، ترکیه، ایران و بریتانیا نیز در قراردادهای چندمعدنی شامل طلا، مس و آهن حضور دارند. ازبکستان در سال 2025 به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران تازه در بخش معادن افغانستان معرفی شد.

بر این اساس، ترکیب اصلی سرمایه‌گذاران خارجی در معادن طلای افغانستان را شرکت‌های چینی، ازبکی، ترکیه‌ای، ایرانی و انگلیسی تشکیل می‌دهند.