رحلت جانگداز رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) تسلیت باد

شخصیت و مراتب علمی امام خمینی

مقدمه ای بر آثار علمی امام خمینی (ره)
تاکنون در مورد آثار قلمی و تالیفات حضرت امام خمینی - رضوان الله تعالی علیه - مطالب زیادی گفته یا نوشته شده است؛ اما پیش از ورود در اصل موضوع چند مطلب را یادآور می‏شویم:
مطلب اول:
حضرت امام خمینی (س) در سال 1340 ق. یعنی سالی که وارد قم شدند تا سال 1355 ق. یعنی سال رحلت مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره) از محضر درس اساتید بزرگی استفاده کردند برخی از اساتید ایشان عبارتند از:
1- حاج میرزا جواد ملکی تبریزی، مولف کتاب اسرار الصلاة و غیره متوفای 1343ق.
2- آقا میرزا سیدعلی یثربی کاشانی که از سال 1341 ق. تا 1347 ق. در قم بودند.
3- حاج میرزا ابوالحسن رفیعی قزوینی، صاحب شرح دعای سحر که از سال 1341 ق. تا 1349 ق. در قم بودند.[1]
4- آقا شیخ محمدرضا مسجد شاهی، صاحب وقایة الاذهان که در سالهای 1344- 1346 ق. در قم بودند.
5- آقا میرزا محمدعلی شاه آبادی، صاحب رشحات البحار که در سالهای 1347-1354 ق. در قم بودند و امام خمینی در تمام این هفت‏سال از ایشان استفاده می‏کرده است.
6- حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، موسس حوزه علمیه قم و صاحب کتاب دررالفوائد که امام خمینی از حدود سال 1345 تا 1355 ق. از درس فقه و اصول ایشان بهره می‏ برده‏ اند.
مطلب دوم:
تالیفات امام خمینی (س) در موضوعات دهگانه زیر است:
1- عرفان: در این رشته کتابهای متعددی نوشته‏ اند که تاریخ تالیف آنها از 1347 تا 1355 ق. می‏باشد.
2- اخلاق: در این موضوع نیز کتابهای متعددی به زبان فارسی نگاشته ‏اند که تاریخ تالیف آنها، میان سالهای 1355-1360 ق. می‏باشد و گویا این همان زمانی است که درس اخلاق می‏فرموده ‏اند.
3- فلسفه: در این رشته گویا حاشیه اسفار داشته باشند که چندی پیش یکی از فضلای قم حاشیه‏ای از ایشان در مجله کیهان اندیشه (شماره‏ های 11و18) نقل کرده بود.
4- فقه استدلالی: در فقه استدلالی کتابهای متعددی دارند که تالیف آنها مربوط به سالهای 1365 تا تاریخی است که حضرت امام از نجف به ایران آمدند؛ یعنی حدود سال 1397ق.
5- اصول فقه: در این زمینه هم رساله‏ های متعددی دارند که تالیف آنها مربوط به سالهای قبل از 1370 تا حدود 1371 ق. می‏باشد.
6- رجال: در این موضوع بحثی دارند که در کتاب الطهاره درج شده است.
7- رساله عملیه: رساله‏ها و حاشیه ‏های حضرت امام که برای مقلدان نوشته‏ اند غیر از تحریرالوسیله که پیش از سال 1380ق. تالیف شده است.
8- حکومت: در این موضوع رساله ولایت فقیه و مجموعه گفتارها و نوشته‏ های پس از پیروزی انقلاب را باید نام برد.
9- امامت و روحانیت: کتاب کشف الاسرار که حدود سال 1363ق. تالیف شده است، در این زمینه می‏باشد.
10- شعر: مجموعه اشعار حضرت امام خمینی (س) که دیوانی را تشکیل می‏دهد.
مطلب سوم:
اینکه گفته می‏شود حضرت امام تا پیش از رحلت آیت‏ الله العظمی بروجردی یعنی سال 1380 ق. بین عامه مردم شهرتی نداشتند و پس از وفات آن مرحوم و شروع نهضت روحانیت و 15 خرداد 1342 ش. مردم کم کم با آن بزرگوار و شخصیت عظیم و آشنا شدند، مطلب صحیحی است؛ اما به این معنا نیست که امام خمینی پیش از سال 1342 به طور کلی گمنام و ناشناخته بوده‏ اند، بلکه علاوه بر حوزه علمیه قم، بسیاری از علمای بلاد و حوزه‏ های علمیه با ایشان و مقامات علمی و معنوی ایشان در کتابهای متعددی که پیش از شروع نهضت منتشر یا تالیف شده، کم و پیش بیان گردیده بود که از باب نمونه، کتابهای زیر را نام می‏بریم:
1- نقباء البشر، تالیف مرحوم علامه بزرگوار حاج آقا بزرگ تهرانی.
2- الذریعه الی تصانیف الشیعه، تالیف همان مرحوم.
3- فهرست کتب چاپ فارسی، تالیف مرحوم خان بابا مشار.
4- فهرست کتب چاپی عربی، تالیف همان مرحوم.
5- فهرست مولفین کتب چاپی، تالیف همان مرحوم.
6- آثار الحجة که در سال 1373 ق. تالیف شده است.
7- رجال قم، تالیف سیدمحمد مقدس زاده که در سال 1335 ش. چاپ شده است.
8- آیینه‏ دانشوران که‏در سالهای 1351 تا 1353ق. تالیف و در سال 1353ق. منتشر شده است.
در این کتاب اخیر، درباره امام خمینی (س) : در آن تاریخ که سی و دو سال داشته ‏اند چنین می‏نویسد:
آقا سیدروح الله از فضلا و دانشمندانی هستند که در خدمت آقای شاه آبادی درس خوانده و سالها از محضر عرفان و اخلاق آن جناب، بهره برده‏ اند.
شرح حال ایشان را (البته با اندکی تصرف) این طور نقل می نمائیم:
آقا سیدروح الله آخرین فرزند آقا سیدمصطفی هندی است که ریاست علمیه قصبه خمین و حدود آن را دارا بوده و در سال 1321 ق. به دست‏ یکی از خان‏ه ای آن قصبه مقتول گشته. جد ایشان آقا سیداحمد معروف به سیدهندی است که از هندوستان به ایران آمده و در خمین، قصبه ‏ای در 25 فرسخی قم متوطن شده.
ایشان در سال 1320 ق تولد یافته و تا سال 1349 ق که سن او به نوزده رسیده بود، از زادگاه خویش خارج نشده و چون وسیله تحصیل در آنجا فراهم نبوده، جز قسمت فارسی و پاره‏ای از علوم ادبی بیش نیاموخته. در همان سال به سلطان آباد عراق (اراک) رفته و در آنجا به درس خواندن پرداخته و پس از هجرت آیت‏الله حائری به قم، ایشان نیز به حوزه علمیه آمده و وقت‏ خویش را بیشتر به تعلیم و تعلم کتب صدرالمتالهین گذارده و اکنون چند سال است در محضر آقامیرزا محمدعلی شاه آبادی اشتغال به عرفان دارند و هم از حوزه درس آیت ‏الله حائری بهره‏ مند می‏ شوند.
از نوشته‏ های ایشان، شرح بر دعای ماثور سحرهای ماه رمضان است که در سال 1347 ق. اتمام یافته و دیگر رساله او مصباح الهدایه فی حقیقة الخلافة می باشد.
دیگر تعلیقاتی است‏ بر رساله قاضی سعید قمی که از عرفان امامیه به شمار می‏رود و این در شرح حدیث راس الجالوب است، در شرح دیگر از خود ایشان و تاریخ انجام آن 1348 ق. می‏باشد، دیگر حواشی بر شرح فصوص الحکم قیصری است که ناتمام است.
مولف کتاب آیینه دانشوران مرحوم حاج سید ریحان الله یزدی در سال 1378 ق. یا دو سه سال پس از آن در چاپ دوم این اثر، در تکمیل نوشته قبل می‏ نویسد: از متخصصین علوم فلسفه و عرفان و از علاقه مندان به مطالعه کتب صدرالمتالهین در حوزه علمیه قم در روزگار تالیف این کتاب (آیینه دانشوران) دانشمندان عالی مقام آقای حاج آقا روح ‏الله خمینی بودند به طوری که چکامه‏ های دلنواز عارفانه آن جناب نیز ورد زبان ما دانشجویان بود. از آن جمله غزل شیرینی بود که هنوز مطلعش را فراموش نکرده‏ ام:
من در هوای دوست گذشتم ز جان خویش * * * دل از وطن بریدم و از خاندان خویش
ولی اکنون که چند دهه از آن روزگار می‏ گذرد، شهرت فقاهت‏ حضرت معظم له عالم گیر شده و از جمله آیات الله و مراجع تقلید شیعه به شمار می‏ آیند.