فلسفه شب قدر و سابقه آن در ادیان دیگر

<p style="text-align: justify;">خداوند متعال علاوه بر سوره‌ قدر که فضیلت شب قدر و نزول ملائکه و ... را می‎رساند، در سوره دخان این شب را که شب نزول قرآن کریم نیز هست چنین وصف می‎کند:<br /> ما قرآن را در شبی مبارک فرستادیم در شبی که مقدرات الهی از سوی خدای حکیم در هر امر و حادثه‎ای مشخص می‎گردد و این امری از سوی ما و رحمتی است که ما بر بندگان خویش می‎فرستیم.[1]<br /> و با نگاهی به روایات اسلامی به خوبی روشن می‎شود که شب قدر در امت‎های پیشین نیز بوده است و البته باید گفت به خاطر فضیلت پیامبر اسلام بر همه انبیاء و نیز نزول قرآن کریم در این شب، فضیلت و اهمیت شب قدر در اسلام نمود بیشتری پیدا کرده است. در روایتی از امام علیه السلام می‎خوانیم:<br /> خداوند شب قدر را در آغاز آفرینش دنیا و آن گاه که اولین نبی و اولین وصی را آفرید، پدید آورد و در حقیقت چنین اراده کرده است که در هر سال شبی باشد که در آن تفسیر امور تا سال آینده نازل شود و هر کسی که این حقیقت را انکار کند خدا را درباره علمش رد کرده است، زیرا پیامبران الهی قیام نمی‎کنند مگر آنکه درچنین شبی به آنها حجت داده شود. آری بخدا سوگند آدم نمرد مگر آنکه بر او وصی بود و بر هر یک از پیامبران بعد از آدم در این شب [قدر] امر خدا می‎آمد تا آن را به وصی بعد از خود واگذارد، برتری ایمان کسی که به همه­ی «اِنّا اَنْزلنا» و تفسیرش ایمان بیاورد بر کسی که چون او نیست مانند برتری انسان بر حیوانات است.[2]<br /> در روایت دیگری آمده است ابوذر غفاری از رسول خدا ـ‌ صلّی الله علیه و آله ـ  پرسید: آیا شب قدر فقط در عهد پیامبران بوده و پس از آنها از بین می‎رود؟ فرمود: نه چنین است، بلکه تا روز قیامت باقی است.[3]<br /> در روایت دیگری نیز از رسول خدا ـ‌ صلّی الله علیه و آله ـ  نقل شده که فرمودند: حضرت موسی در مناجاتی عرضه داشتند: پروردگارا قربت را خواهانم، خداوند فرمود: در بیداری شب قدر است. عرض کرد: رحمتت را خواستارم، فرمود: در رحم کردن بر بینوایان در شب قدر است، گفت: خدایا جواز عبور از صراط را می‎خواهم پاسخ آمد در شب قدر صدقه ده. خدایا بهشت و نعمت‎هایش را می‎خواهم، فرمود: در گرو تسبیح گفتن در شب قدر است. عرضه داشت: نجات از آتش دوزخ، خدا فرمود: استغفار در شب قدر. در پایان گفت: خدایا رضایتت را می‌طلبم، فرمود: در شب قدر نماز بگذار.[4]<br /> در تورات و انجیل موجود شبی به نام قدر وجود ندارد اما به جای آن شب مقدس با اعمال مخصوص دارد که به شب و عید فصح یا فطیر معروف است که حضرت موسی در این شب بنی‎اسرائیل را به کارهایی وا می‎داشتند و این شب مقارن است با چند روز روزه گرفتن که شباهت‎هایی به شب قدر دارد.[5]<br /> در مسیحیت نیز این شب مقدس شمرده می‎شد و درباور آنها چون عیسی آخرین شامش را در این شب خورد و فردایش به صلیب کشیده شد و سپس زنده گشته به آسمان رفت، لذا از تقدس ویژه‎ای برخوردار شد و امروز به نام عشاء ربانی یا شام آخر از اهمیت ویژه‎ای در جامعه مسیحیت برخوردار است.[6]<br /> اما در این ادیان این شب را شب قدر نمی‎دانند بلکه با نام‎های همچون عید فصح، شب پسح یا عید فطیر معروف است و نتیجه این که هر چند با نگاه به روایات اسلامی شب قدر از اول خلقت عالم امکان، بوده ولی در کتاب‎های  مقدس یهود و مسیح اثری از عنوان شب قدر دیده نشده و ممکن است علت آن تحریف‎های موجود در این کتاب‎ها باشد و یا اینکه چون زبان اصلی کتاب مقدس عبری بوده شاید لفظ قدر معنای دیگری داشته است.<br /> به هر حال در آثاری که از یهودیت و مسیحیت در دسترس است شبی به نام قدر وجود ندارد یا حداقل ما پیدا نکردیم.</p> <hr /> <p>[1] . برگرفته از آیات ، 6 ـ 3 سوره دخان.<br /> [2] . کلینی، محمد ، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365 هـ . ش، ج 1، ص 250 ، روایت 7.<br /> [3] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، ج 25، ص 97 ، ب3.<br /> [4] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت 1409 هـ . ق، ج 8 ، ص 20، ب 1 ، حدیث 10019.<br /> [5] . رک: کتاب مقدس، انگلیس، ایلام، 2002 م، عهد قدیم، سفر تثنیه، ب2، ، ش 7، و سفر خروج ب 12 ، ش 12 به بعدو سفر لاویان ب23.<br /> [6] . همان، عهد جدید، انجیل یوحنا، ب 2 ش 12 به بعد و ب 11 ، ش 55، و اول قرنتیان ب 5، ش 7 ، ب 11، ش 20.</p>