جبر تاریخ یا عبرت از گذشته؛ قومیت در افغانستان آرام آرام رنگ می بازد

<p style="text-align: justify;">قومیت در دهه های گذشته یکی از ریشه های بروز درگیری های خونین افغانستان و عامل اصلی سهم گیری هر یک از گروه ها و چهره های سیاسی  کشور در کسب کرسی های قدرت بوده، اما رفته رفته این پدیده در حال رنگ باختن است و دولت وحدت ملی می کوشد تا در صحنه قدرت سیاسی؛ سیاست نزدیکی اقوام را به پیش ببرد.<br /> چهار قوم عمده کشور شامل «تاجیک»، «پشتون» ، «هزاره» و «ازبک» از تعصب های قومی سال های دور که باعث نبردهای متعددی بین آنان شده است، فاصله گرفته اند و رقابت بر سر برتری قومی در مناطق جغرافیایی کشور کمتر مشاهده می شود.<br /> زمامداران ملی و محلی کشورمان در دهه های گذشته، اقدام های متعدد و حیرت برانگیری را از غصب زمین ها گرفته تا جریمه نقدی و آموزش اجباری زبان پشتو برای به حاشیه راندن تاجیک ها و به ویژه هزاره ها انجام دادند.<br /> مدارس برخی مناطق تاجیک و هزاره نشین که به زبان دری یا فارسی اصیل حرف می زدند، تا 50 سال قبل، تنها مجاز به آموزش زبان «پشتو» بودند و از سال 1318 خورشیدی برای کارمندان وزارت خانه ها، بانک ها و سایر دستگاه های دولتی افغانستان به صورت اجباری دوره های زبان پشتو گذاشته شد. این دوره ها تا سال 1357 ادامه یافت، ولی با ناکامی روبرو بود.<br /> «محمدگل مهمند» معاون والی بلخ در زمان زمامداری «امان الله خان» یکی از شاخص ترین مسوولان کشور برای به حاشیه راندن اقوام غیرپشتون، در زمان حاکمیت بر بلخ، بیشتر نام های جغرافیایی منطقه را از فارسی، به پشتون تغییر داد. تغییر نام های «چارباغ گلشن» به شینکی، «چهل ستون» به غندان، «آدینه مسجد» به چاربولک، «سمرقندیان» به زرغون کوت، «دلبرجین» به شلخی، «کدوخانه» به باندگی و «ده دراز» به غشی از جمله آنها است.<br /> دانش نامه «ویکی پدیا» نوشته است که در ولایتهای «بلخ» ، «جوزجان» ، «سرپل» و «فاریاب» هر فرد بومی که نام اصلی این مکان ها را بر زبان می آورده، مشمول جریمه نقدی می شده است و بسیاری از زمین های تاجیک ها و هزاره ها در مناطقی که این اقوام در جا ساکن بودند، غصب و در اختیار پشتون ها قرار گرفت، اما پشتون سازی در افغانستان ره به جایی نبرد و اقوام عمده افغانستان، روز به روز جای خود را در قدرت سیاسی کشور بازتر کردند.<br /> اینک دولت وحدت ملی، با عبرت آموزی از حوادث گذشته، آرام آرام در مسیر زدودن نگاه قومی گام برداشته است و چهره هایی از اقوام مختلف شامل پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک و قزلباش را پررنگ تر از گذشته، در عرصه قدرت سیاسی مشارکت داده است و هر روز دایره این مشارکت گستره تر می شود.<br /> در آخرین اقدام، «محمد اشرف غنی» رییس جمهور، با صدور فرمانی، جایگاه «احمد ضیاء مسعود» نماینده فوق العاده خود در امور اصلاحات و حکومت داری را در سطح معاون رییس جمهور، تعیین کرد تا دایره حضور تاجیک ها در صحنه سیاسی افغانستان، گسترده تر شود.<br /> تاجیک ها می گویند: پرشمارترین جمعیت قومی افغانستان به طور دقیق مشخص نیست، اما مطابق آمارهای رسمی، تاجیک ها و هزاره ها هر کدام به تنهایی، جمعیت آنان از پشتون های افغانستان کمتر است. تاجیک ها و هزاره ها در افغانستان در مقابل پشتون ها، دارای یک وحدت و همبستگی نانوشته در بین خود هستند. آنان تمایل دارند تا برای دست یابی به آمار دقیق پشتون ها، تاجیک ها و هزاره ها، در شناسنامه های دیجیتالی، قوم هر فرد در کنار هویتش ثبت شود.<br /> پشتون ها که هنوز پست های کلیدی را در دولت وحدت ملی در اختیار دارند، با این پیشنهاد مخالفت کرده اند و اشرف غنی رییس جمهور گفته است که اجازه نمی دهد واژه افغان را جایگزین واژه دیگری کنند. عده ای معتقدند که این پاسخ اشرف غنی دوپهلو است. زیرا در گذشته واژه افغان مترادف پشتون بوده است و تا قبل از حکومت داود خان، واژه های هزاره ها، تاجیک ها، ازبک ها و سایر اقوام این کشور، در مقابل افغان استفاده می شده است و هنوز هم در برخی مناطق دورافتاده هنگام پرسش از هویت شهروندان به آنان می گویند: «افغان هستی یا ...؟» با این حال، موضع گیری رییس جمهور غنی، یک موضع فراقومی ارزیابی می شود.<br /> باوجود آنکه چهره هایی از اقوام مختلف افغانستان در تیم سیاسی اشرف غنی مشاهده می شوند، اما منتقدان رییس جمهوری می گویند وی در یک سال گذشته نشان داده است که تمایل به انتصاب های قومی دارد. این منتقدان از سرپرستی «معصوم استانکزی» با قومیت پشتون در وزارت دفاع به عنوان شاهد ادعای خود مثال می زنند و می گویند وی، باوجود رای عدم اعتماد مجلس نمایندگان، بیش از یک سال در این سمت به صورت غیرقانونی باقی مانده است.<br /> مولوی رحمانی نماینده قندوز در مجلس گفته است که اشرف غنی، صفتی نامناسب را برای نمایندگانی که به «استانکزی» به عنوان وزیر دفاع رای نداده اند، به کار برده و در دیدار با نمایندگان این ولایت تاکید کرده است تا زمانی که او به عنوان رییس جمهور در قدرت باشد، استانکزی بر مسند وزارت دفاع باقی خواهد ماند.<br /> منتقدان اشرف غنی تصریح کرده اند که افراد کارکشته نظامی به دلیل آن که اغلب از قوم هزاره و تاجیک هستند، برای تصاحب کرسی وزارت دفاع به مجلس معرفی نمی شوند. این عده از «مراد علی مرداد» و «بازمحمد جوهری» و برخی دیگر از کارکشته های نظامی نام می برند. ژنرال مراد معاون ستاد مشترک ارتش است و جوهری معاونت آموزش و تربیت وزارت دفاع افغانستان را به عهده دارد.<br /> شهروندان تاجیک و هزاره می گویند: با وجود اذعان همگان به توانایی های ژنرال های هزاره برای نشستن بر صندلی وزارت دفاع، آنان تنها به دلیل قومیت خود از این سمت دور مانده اند. در عین حال، برخی دیگر از آنان کتمان نمی کنند که جامعه افغانستان، آرام آرام به سمت قومیت زدایی پیش می رود و از شدت قوم گرایی در کشور نسبت به دهه های گذشته، به گونه ای قابل ملاحظه، کاسته شده است.<br /> تظاهرات ده ها هزار نفری چهارشنبه هفته گذشته در کابل نیز که از قوم هزاره شروع شد و به سایر شهرها و اقوام دیگر کشیده شد، بارزترین دلیل رنگ باختن قومیت در افغانستان است.<br /> اگر چه برخی از شهروندان کشور اعتقاد دارند که وزارت دفاع در طول تاریخ افغانستان در اختیار پشتون ها بوده است و اقوام دیگر نتوانسته اند این منصب را در اختیار خود داشته باشند، اما باید اذعان کرد که در تاریخ سیاسی افغانستان، این اولین بار است که اقوام به طور گسترده در قدرت سیاسی کشور، کرسی هایی را در اختیار گرفته اند.<br /> بدون تردید بخش مهمی از این روند، ناشی از تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و واقعیت های جامعه افغانستان است که دیگر اجازه نمی دهد اقوام تاجیک و هزاره به حاشیه رانده شوند، اما تقسیم «مسالمت آمیز» قدرت در میان اقوام، بیش از هر عاملی به تصمیم گیری های رییس جمهور بستگی دارد. رییس جمهوری که اگرچه با یک تفاهم نامه سیاسی و تقسیم قدرت با رقیب خود، بر سر کار آمده، اما شواهد نشان می دهد که بدون رضایت وی، سهم گیری اقوام به صورت مسالمت آمیز میسر نخواهد بود.</p>