زندگانی امام هادی علیه السّلام؛

<p style=\"text-align: justify;\">امام ابوالحسن علی النقی الهادی، پیشوای دهم شیعیان، در محلی به نام «صریا» نزدیک مدینه در نیمه ماه ذی حجه سال 212 هـ . ق چشم به جهان گشود.[1] پدرش پیشوای نهم، امام جواد (علیه السّلام) و مادرش بانوی گرامی سمانه است که کنیزی با فضیلت و تقوا بود. مشهورترین القاب امام دهم، نقی و هادی است و به آن حضرت ابوالحسن الثالث نیز می‌گویند.[2] امام هادی (علیه السّلام) در سال 220ه پس از شهادت پدر گرامیش که هنوز بیش از هفت سال نداشت[3]، به امامت رسید. آن حضرت در مدت امامت خود، با چند تن از خلفای عباسی معاصر بود که عبارتند از:<br /> 1. معتصم، برادر مأمون<br /> 2. واثق، پسر معتصم<br /> 3. متوکل، برادر واثق<br /> 4. منتصر، پسر متوکل<br /> 5. مستعین، پسر عموی منتصر<br /> 6. معتزّ، پسر دیگر متوکل[4]<br /> به دستور متوکل، آن امام عزیز را به اجبار به سامرا آوردند.[5] امام تا پایان عمر خود ـ بیش از بیست سال‌ـ در این شهر به سر برد. شیخ مفید با اشاره به اقامت اجباری امام در سامرا می‌نویسد: آن حضرت به ظاهر مورد احترام خلیفه بود، ولی در باطن به وسیله متوکل، دسیسه‌هایی علیه آن حضرت می‌شد که هیچ یک از این نقشه‌ها در عمل موفق نبود.[6] عصر زندگی امام هادی، عصر اختناق و استبداد بود و امام، برای فعالیت فرهنگی در سطح گسترده آزادی عمل نداشت، ولی در همان شرائط نامساعد، علاوه بر فعالیتهای فرهنگی از طریق مناظره با مکاتب عقیدتی متعددی همچون «معتزله» و «اشاعره»،[7] نامه نگاریها، پاسخگویی به سوالها و شبهات و تبیین بینش درست در برابر مکاتب کلامی منحرف، راویان و محدثان و بزرگانی از شیعه را تربیت کرد و علوم و معارف اسلامی را به آنان آموزش داد. شیخ طوسی، تعداد شاگردان آن حضرت در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی را 185 نفر می‌داند.[8]<br /> امام هادی (علیه السّلام) در مدت اقامت خود در سامرا، چندین بار، رویاروی فقیهان درباری قرار گرفت؛ وآن هنگامی بود که در میان فقهای دربار اختلاف فتوا به وجود می‌آمد و آنان ناگزیر برای حل مشکل به امام مراجعه می‌کردند، آن حضرت هم با استدلال روشن، چنان مسئله را می‌شکافت که فقها ناگزیر به تحسین و تسلیم می‌شدند.[9]<br /> امام هادی (علیه السّلام) در طول زندگی خود، با غلات و کسانی که در حق ایشان غلو می‌کردند، مبارزه کرده و آنان را از خود طرد می‌نمودند که از جملة آنان، علی بن حسکه و قاسم یقطینی بودند.[10] از انحرافاتی که غلات شیعه پدید آورده و سبب حمله دیگر فرق اسلامی به آنها شدند، مشکل تحریف قرآن بود، امام هادی ضمن رساله مفصلی که ابن شعبه حرّانی از آن نقل کرده، به شدت بر اصالة قرآن تکیه فرمود و آن را در مقام سنجش روایات و تشخیص صحیح از ناصحیح به عنوان معیاری دقیق اعلام نمود.[11]<br /> امام هادی (علیه السّلام) همواره در سامرا از چنان شخصیت والا و عظمت روحی برخوردار بود که همگان در مقابل وی فروتنی نشان می‌دادند و ناخواسته در برابرش تواضع کرده و سخت محترمش می‌داشتند.[12]<br /> آن حضرت در سامرا تحت کنترل و مراقبت قرار داشت، اما با وجود همة رنجها و محدودیتها هرگز به کمترین سازش با ستمگران تن نداد، سرانجام در زمان معتز مسموم گردید،[13] و در ماه رجب سال 254 هجری پس از بیست سال و نه ماه اقامت در سامراء به شهادت رسید و در خانه خویش به خاک سپرده شد.[14]</p> <hr /> <p>[1] . طبرسی، اعلام الوری، ، تهران، دارالکتب الاسلامیه،1390،چاپ سوم،ج2، ص109 ؛ و شیخ مفید، الارشاد، قم، بصیرتی، بی تا، ص327.<br /> [2] . طبرسی، پیشین، ج2، ص109.<br /> [3] . مسعودی، اثبات الوصیه،قم، انصاریان‏، 1426 ق‏، ص 228.<br /> [4] . رسول جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم، چاپ هفتم، انصاریان، 1383ش، ص501 و 502.<br /> [5] . مسعودی، مروج الذهب، بیروت، دارالاندلس، الطبعة الاولی، نجف، المطبعة الحیدریة، 1381 ه.ق، ص409.<br /> [6] . شیخ مفید، پیشین، ص334.<br /> [7] . طبرسی، احتجاج، نجف، المطبعة المرتضویة، 1350 ه.ق، ص249.<br /> [8] . طوسی، رجال، الطبعة الاولی، نجف، المطبعة الحیدریة، 1381 ه.ق، ص409.<br /> [9] . ر ک؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت دار احیاء التراث العربی، ج18، ص408؛ و شریف القرشی، حیاة الامام الهادی، الطبعة الاولی، بیروت، دار الأضواء، 1408 ه.ق، ص240.<br /> [10] . شیخ طوسی، رجال کشی، تصحیح مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، ص518.<br /> [11] . جعفریان رسول ، پیشین، ص516.<br /> [12] . اربلی عیسی ، کشف الغمه، تحقیق: سید هاشم رسولی، تبریز، ج2، ص389.<br /> [13] . شبلنجی، نور الابصار، قاهره، مکتبة المشهد الحسین، ص166.<br /> [14] . شیخ مفید، پیشین، ص334.</p> <p> </p>