به مناسبت سالروز درگذشت حضرت ام البنین سلام الله علیها

زنان نیز مثل مردان می توانند به معنویت کامل و والا برسند. زنان در تاریخ نقش بسزایی ایفاء نموده اند و یکی از زنانی که در تاریخ اسلام، چهره درخشانی ازخود بجا نهاده و نماد ایثار و فداکاری و عشق به اهل بیت ـ علیهم السلام ـ بوده است، ام البنین ـ سلام الله علیها ـ می باشد.
ام البنین یعنی مادر فرزندان (پسران) کنیه ی زنان عرب است او زنی بود که فرزندانی تربیت کرد در خانه ی علی که در تاریخ ماندگار شدند و برای بشریت در وفاداری، ادب، شجاعت، سخاوت و ایمان الگو هستند؛ ام البنین، مادر یگانه سقای تاریخ است که عباس نام دارد، عباس که نامش دل عارفان را صفا می بخشد و خاطر مومنان را از آن جهت که در کربلا و در پیشگاه برادر بزرگش ایثار نمود، آکنده از عشق به خدا می کند.
نام اصلی این بانو، فاطمه می باشد که بعد ها به «ام البنین» شهرت یافت.[1] ایشان دختر حزام بن خالد بن ربیعه بن عامر (و حبل) بن کلاب بن ربیعه بن عامر بن صعصعه میباشد. نام مادرش ثمامه (لیلی) دختر سهیل بن عامر بن مالک بن جعفر بن کلاب است.[2] عمویش «لبید» از شاعران بزرگ و قدیمی که صد و چهل سال و بلکه بیشتر عمر نموده است. او دوران ظهور اسلام را درک و مسلمان شده و جزء مهاجرین است که در خلافت عمر به کوفه آمد. تا ا ین که در دوران معاویه وفات کرد. او از شعرای دوران جاهلیت و صاحب معلقات و قصایدی می باشد.[3]
ام البنین از قبیله کلابیه و آباء و اجدادش از پهلوانان عرب به شمار می روند که در جنگ های اعراب با ایران ذکر آن ها به جای مانده است.[4]
از دوران کودکی و نوجوانی او اطلاعی نداریم ولی نام او موقع ازدواج با علی ـ علیه السلام ـ در منابع زیادی موجود است. بعد از رحلت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در یازدهم هجری قمری، حضرت علی ـ علیه السلام ـ به عقیل برادرش که نسب شناس بوده فرمودند زنی از خاندان های پهلوان عرب پیدا کن که از او فرزندی شجاع، دلاور و جنگجو برایم متولد شود. عقیل نیز ام البنین را معرفی و گفت که در عرب شجاع تر از پدران وی سراغ ندارم. و حضرت نیز با او ازدواج نمود.[5]
بعد از شهادت امام علی ـ علیه السلام ـ و امامت امام حسن ـ علیه السلام ـ ، شاهد حضور ابا عبدالله و یاران باوفایش از جمله چهار فرزند ام البنین که ما حصل زندگی ایشان با حضرت علی ـ علیه السلام ـ بود، در صحنه کربلا هستیم.
عباس (ابوالفضل) ـ علیه السلام ـ ، عبدالله، جعفر و عثمان، چهار  فرزند دلاور ایشان در صحنه کربلا حاضر بودند که همگی در رکاب حضرت سید الشهداء شهید گشتند.[6]
بعد از حادثه کربلا و خبر شهادت چهار فرزندش همچو کوهی استوار و شکیبا، از خود ضعف نشان نداد. بلکه گفت: «اینها همه فدای حسین ـ علیه السلام ـ باد». این امر حکایت از ایمان و اعتقاد کامل او به ولایت و امامت دارد. علاوه بر آن از جمله مقامات و منزلتی که برای آن حضرت ثبت نموده اند این است که، حضرت زینب ـ سلام الله علیها ـ بعد از ورود به مدینه به دیدارش رفته و شهادت فرزندانش را تعزیت و تسلیت گفتند.[7]
از جمله کارهای ایشان که موجب تحسین همگان است؛ رفتار آن بانو با حسنین ـ علیهما السلام ـ است به طوری که به هنگام ازدواج با امیرالمومنین علیه السلام، حسنین علیهماالسلام بیمار بودند که ام البنین سلام الله علیها از سر لطف و مهربانی با آن ها رفتار نموده و همچون پسران خویش از آن ها مراقبت و نگهداری کرد.[8]
رحلت این بانوی اسلام را در سال 70 هجری قمری نوشته اند.[9]
او را زنی ادیب و شاعری فصیح و اهل فضل و دانش دانسته اند. چنان که از او قصاید و مرثیه هایی در مورد چهار فرزندش که در کربلا شهید شدند به جای مانده است. نقل است ایشان بعد ازحادثه کربلا، به قبرستان بقیع رفته و چنان ناله و گریه سر می داد که حتی مروان بن حکم (والی مدینه) برای شنیدن مرثیه او می آمد و گوش فرا می داد.
اشعار نغزی در مورد حادثه کربلا و چهار فرزند رشید خویش دارد:
«دیگر مرا ام البنین (مادر چهار پسر؛ عباس، عبدالله، جعفر و عثمان) نخوانید و مادر شیران شکاری ندانید. مرا فرزندانی بود که به سبب آن ها مرا ام البنین می گفتند و اکنون صبح کردم که دیگر برای من فرزندی نیست...»
در رثاء عباس ـ فرزند ارشدش ـ می گوید: «ای آن که عباس را دیدی، در حالی که بر گروه ضعیفان حمله می کرد، و دنبال او از فرزندان حیدر علی ـ علیه السلام ـ جنگاورانی بودند، که هر یک دارای یال و کوپالی بودند...»[10]
بنابر این، ام البنین ـ علیها السلام ـ دختر حزام و مادرش سهیل و از قبیله بنی کلاب می باشد. از دوران کودکی و جوانی وی اطلاع دقیقی موجود نیست و ایشان با امیر المومنین ـ علیه السلام ـ ازدواج و ما حصل آن چهار فرزند به نامهای عباس، عبدالله، جعفر و عثمان می باشد که همگی در رکاب امام حسین ـ علیه السلام ـ شهید شدند.

پی نوشت ها:
[1]. نعمان بن محمد تمیمی مغربی، شرح الاخبار، ج3، نشر اسلامی، قم، ص 182.
[2]. ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، چاپ دوم، دار الکتاب، قم، ص 53.
[3]. علی نمازی، مستدرک السفینه البحار، ج9، چاپ 1419 ق، نشر اسلامی، قم، ص 217.
[4]. عبدالرزاق موسوی مقدم، العباس،ص 130.
[5].سید مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج1، چاپ اول 1385، تهران، آرایه، 1385، ص 869.
[6]. شیخ مفید (ره)، الارشاد، ج1، دار المفید، ص 254.
[7]. زیر نظر محمد کاظم موسوی بجنوردی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج1، چاپ اول، تهران 1380، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ص 186.
[8]. العباس، همان.
[9]. زهره یزدان پناه، زنان عاشورایی، چاپ اول، تهران، هلال، 1383، ص 151.
[10]. محسن امین، اعیان الشیعه، ج8، بیروت، دار التعارف للمبطوعات، 1403 ق، ص 389.