سیره عملی امام خمینی در ماه رمضان

عالمان ربانی، چلچراغ های پر فروغی هستند که در هر عصری، در آسمان علم و عمل می درخشند، و با کسب نور و گرما از خورشید رسالت و امامت. بر زمینان تجلی می کنند و آنان را به سوی منابع نور و برکت دودمان وحی، رهنمون می سازند، و بر بال عرفان ناب محمدی صلی الله علیه و آله نشانده، بر مشکات ملکوت، عروج می دهند.
در میان دین باوران کفر ستیز، چهره ی محبوب قرن، فقیه تیزبین سیاست مدار ایزدخواه فیلسوف عارف ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنیان گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی، رضوان الله علیه، از موقعیتی والا و ویژه برخودار است؛ زیرا، روزها و ساعت ها و لحظه های عمر او، بامراقبه و محاسبه سپری شد و صدها آیه ی قرآن را مجسم ساخت و عینیت بخشید.
مناسب است سیره ی عملی ایشان را در ماه مبارک رمضان مورد بررسی قرار دهیم تا جان را با شهد محبت و شناخت حاصل از رفتار ایشان، صفایی دیگر دهیم.
حضرت امام، رضوان الله علیه، توجه ویژه ای نسبت به ماه رمضان داشته و بدین جهت، ملاقات های خودشان را در ماه رمضان تعطیل می کردند و به دعا و تلاوت قرآن و...می پرداختند.
و خودشان می گفتند: «خود ماه مبارک رمضان، کاری است ».[1]
یکی از یاران امام، در این باره گفته است:
در این ماه، ایشان، شعر نمی خواندند و نمی سرودند و گوش به شعر هم نمی دانند. خلاصه، دگرگونی خاصی متناسب با این ماه در زندگی خود ایجاد می کردند، به گونه ای که این ماه را، سراسر، به تلاوت قرآن مجید و دعا کردن و انجام دادن مستحبات مربوط به ماه رمضان سپری می کردند. [2]
ایشان، به هنگام سحر و افطار، بسیار کم می خوردند، به گونه ای که خادم شان فکر می کردند که امام، چیزی نخورده است![3]
حضرت امام رحمه الله درباره رمضان چنین می سرایند:
ماه رمضان شد، می و میخانه بر افتاد
عشق و طرب و باده، به وقت سحر افتاد
افطار به می کرد برم پیر خرابات
گفتم که تو را، روزه، به برگ و ثمر افتاد
با باده، وضو گیر که در مذهب رندان
در حضرت حق این عملت بارور افتاد[4]

عبادت و تهجد
از جمله برنامه های ویژه ی حضرت امام، رضوان الله علیه، در ماه مبارک رمضان، عبادت و تهجد بود. امام، عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهی می دانستند. و به صراحت بیان می کردند که در وادی عشق، نباید به عبادت به چشم وسیله ای برای رسیدن به بهشت نگاه کرد[5].
اکثر آشنایان امام نقل می کنند که از سن جوانی، نماز شب و تهجد، جزء برنامه هایشان بود.
بعضی از نزدیکان ایشان می گفتند که وقتی در ظلمت و تاریکی نیمه شب، آهسته وارد اتاق امام می شدم، معاشقه امام را با ایزد احساس می کردم و می دیدم که با خضوع و خشوعی خاص، نماز می خواندند و قیام و رکوع و سجود را به جا می آوردند که حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فکر می کردم که شب امام، حقیقتا، لیلة القدر است. [6]
یکی از اعضای دفتر ایشان، در این باره می گوید:
پنجاه سال است که نماز شب امام، ترک نشده است. امام، در بیماری و در صحت و در زندان و در خلاصی و در تبعید، حتی بر روی تخت بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند. [7]
امام، رضوان الله علیه، توجه خاصی به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترک نمی کردند. نقل شده است که امام، در نجف اشرف، با آن گرمای شدید، ماه مبارک رمضان را روزه می گرفت و با این که در سنین پیری بودند و ضعف بسیار داشتند، تا نماز مغرب و عشا را به همراه نوافل به جای می آوردند، افطار نمی کردند! و شب ها تا صبح، نماز و دعا می خواندند و بعد از نماز صبح، مقداری استراحت می کردند و صبح زود، برای کارهایشان آماده می شدند. [8]
خانم زهرا مصطفوی می گوید:
راز و نیاز امام و گریه ها و ناله های نیمه شب این، چنان شدید بود که انسان را، بی اختیار، به گریه می انداخت.[9]
یکی از اساتید قم نقل می کرد: شبی، میهمان حاج آقا مصطفی بودم. ایشان، خانه ی جداگانه ای نداشتند و در منزل امام زندگی، می کردند. نصف شب، از خواب بیدار شدم و صدای آه و ناله ای شنیدم، نگران شدم که مگر اتفاقی افتاده است؛ حاج آقا مصطفی را بیدار کردم و گفتم: «ببین چه خبر است!». ایشان نشست و گوش داد و گفت: «صدای امام است که مشغول تهجد و عبادت است ».[10]
در ماه مبارک رمضان، این شب زنده داری و تهجد، وضعیت دیگری داشت. یکی از محافظان بیت می گوید در یکی از شب های ماه مبارک رمضان، نیمه شب، برای انجام کاری مجبور شدم از جلوی اتاق امام گذر کنم. حین عبور، متوجه شدم که امام، زار زار گریه می گردند! هق هق گریه ی امام که در فضا پیچیده بود، واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد که چه گونه امام، در آن موقع. از شب، با خدای خویش راز و نیاز می کند. [11]
آخرین ماه مبارک رمضان دوران حیات امام، به گفته ی ساکنان بیت، از ماه مبارک رمضان های دیگر متفاوت بود! به این صورت که امام، همیشه، برای خشک کردن اشک چشم شان دستمالی را همراه داشتند، ولی در آن ماه مبارک رمضان، حوله ای را نیز همراه بر می داشتند تا به هنگام نمازهای نیمه شب شان، از آن استفاده کنند![12]

توجه ویژه به قرآن
امام خمینی، رضوان الله علیه، توجه خاصی به قرآن داشتند، به طوری که روزی، هفت بار قرآن می خواندند!
امام، در هر فرصتی که به دست می آوردند، و لو اندک، قرآن می خواندند. بارها دیده شد که امام، حتی در دقایقی قبل از آماده شدن سفره - که معمولا به بطالت می گذرد - قرآن تلاوت می کنند[13] ! امام، بعد از نماز شب اش تا وقت نماز صبح، قرآن می خواند.[14]
یکی اطرافیان امام می گوید:
امام، در نجف، چشم شان درد گرفت و به دکتر مراجعه کردند. دکتر، بعد از معاینه ی چشم امام گفت: «شما باید چند روزی قرآن نخوانید و به چشم تان استراحت بدهید». امام، خندیدند! و فرمودند: «دکتر: من، چشم را برای قرآن خواندن می خواهم! چه فایده ای دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما یک کاری کنید که من بتوانم قرآن بخوانم[15] !»
و در ماه رمضان یکی از همراهان امام در نجف، اظهار می کرد که امام خمینی، در ماه مبارک رمضان، هر روز، ده جزء قرآن می خواندند؛ یعنی، در هر سه روز، یک بار قرآن را ختم می کند.[16]
علاوه بر آن، هر سال، چند روز قبل از ماه مبارک رمضان، دستور می دادند که چند ختم قرآن برای افرادی که مد نظر مبارک شان بود، قرائت شود.[17]
- گزیده ای از توصیه ها و سفارش های امام رضوان الله علیه، به مناسبت ماه مبارک رمضان:
شما، در این چند روزی که به ماه رمضان مانده، به فکر باشید، خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالی پیدا نمایید.
از کردار و رفتار ناشایسته ی خود، استغفار کنید! اگر خدای نخواسته، گناهی مرتکب شده اید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان، توبه کنید! زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید! مبادا در ماه مبارک رمضان، از شما غیبتی، تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند و در محضر ربوبی، با نعم الهی و در مهمان سرای باری تعالی، آلوده به معاصی باشید! شما، اقلا، به آداب اولیه ی روزه عمل نمایید و همان طوری که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی باز دارید! از هم اکنون، بنا بگذارید که زبان را از غیبت، تهمت، بدگویی و دروغ نگهداشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را از دل بیرون کنید!
اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، در اعمال و کردار شما هیچ گونه تغییری پدید نیامد، و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقی نکرد، معلوم می شود روزه ای که از شما خواسته اند، محقق نشده است.
اگر دیدید کسی می خواهد غیبت کند، جلوگیری کنید و به او بگویید! «ما، متعهد شده ایم که در این سی روز ماه مبارک رمضان، از امور محرمه خود داری ورزیم.» و اگر نمی توانید او را از غیبت باز دارید، از آن مجلس خارج شوید! ننشینید و گوش کنید! باز تکرار می کنم تصمیم بگیرید در این سی روز ماه مبارک رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همه ی اعضاء و جوارح خود باشید.
توجه بکنید که به آداب ماه مبارک رمضان عمل کنید؛ فقط، دعا خواندن نباشد، دعا به معنای واقعی اش باشد.[18]

پی نوشت ها:
[1] . پا به پای آفتاب، ج 1، ص 286.
[2] . برداشت‏هایی از سیره‏ی امام خمینی ره، ج 3، ص 90.
[3] . همان، ص 89 .
[4] . روزنامه‏ جمهوری اسلامی، مورخ 8/1/69. امام خمینی ره 29 شعبان / 1407.
[5] . روزنامه جمهوری اسلامی، 20 / 11 / 64.
[6] . امام در سنگر نماز، ص 83؛ هزار و یک نکته، حسین دیلمی، نکته‏ی 129.
[7] . هزار و یک نکته، حسین دیلمی؛ حبیب و محبوب، ص 53؛ سیمای فرزانگان، ص 180.
[8] . سیمای فرزانگان، ص 159؛ برداشت‏هایی از سیره‏ی امام خمینی ره، ج 3، ص 99.
[9] . برداشت‏هایی از سیره‏ امام خمینی ره، ج 3، ص 132.
[10] . همان، ص 286.
[11] . هزار و یک نکته، حسین دیلمی، نکته‏ی 104؛ جلوه‏ای از خورشید، ص 90.
[12] . برداشت‏هایی از سیره‏ی امام خمینی ره، ج 3، ص 126.
[13] . پا به پای آفتاب، ج 1، ص 270.
[14] . برداشت‏هایی از سیره‏ی امام خمینی ره؛ ج 3، ص 198.
[15] . همان، ص 7.
[16] . همان
[17] . پا به پای آفتاب، ج 1 ص 181.
[18] . سیمای فرزانگان، ص 159 و 161 برداشتهایی از سیره‏ی امام خمینی، ج 3، ص 8.