هجده صفت انسان زشتکار ناسزاگو در کلام لقمان
انسان زشتکارِ ناسزاگوی بدبخت، اگر سخن بگوید، زبانش او را رسوا میکند. اگر به او عطا شود، سپاس نمیگزارد. اگر راز به او بسپاری، به تو خیانت میکند و اگر برای او رازداری کنی، متّهمت میکند.
خزانة الخیال: لقمان حکیم گفت: انسان زشتکارِ ناسزاگوی بدبخت،
اگر سخن بگوید، زبانش او را رسوا میکند
و اگر ساکت شود ، گنگیْ او را رسوا میسازد
و اگر عمل میکند بد عمل کند
و اگر کار کند، ضایع میکند
و اگر بینیاز گردد، ناسپاسی میکند
و اگر فقیر شود، مأیوس میگردد
و اگر شاد شود، از شدّت شادی، ناسپاس میگردد
و اگر در خواست نماید، پافشاری میکند
و اگر از او چیزی خواسته شود، بخل میورزد
و اگر بخندد، [چنان قهقهه میزند که گویی] عَرعَر میکند
و اگر مجازات کند ، ستم میکند
و اگر تشر بزند، درشتی مینماید
و اگر به یادش آید، خشم میگیرد و اگر ببخشد ، منّت مینهد
و اگر به او عطا شود، سپاس نمیگزارد
و اگر راز به او بسپاری، به تو خیانت میکند
و اگر برای او رازداری کنی ، متّهمت میکند
و اگر پایینتر از تو باشد، از تو عیبجویی میکند
و اگر کسی به استراحت بپردازد ، او را از آن باز میدارد.
متن حدیث:
خزانة الخیال: قالَ لُقمانُ: إنَّ الفاحِشَ البَذِیَّ الشَّقِیَّ إن یُحَدِّث فَضَحَهُ لِسانُهُ ، وإن سَکَتَ فَضَحَهُ العِیُّ ، وإن عَمِلَ أساءَ ، وإن فَعَلَ أضاعَ ، وإنِ استَغنی بَطِرَ ، وإنِ افتَقَرَ قَنِطَ ، وإن فَرِحَ سُرَّ ، وإن سَأَلَ ألحَفَ ، وإن سُئِلَ بَخِلَ ، وإن ضَحِکَ نَهِقَ ، وإن کافَأَ جارَ ، وإن زَجَرَ عَنُفَ ، وإن ذَکَرَ غَضِبَ ، وإن أعطی مَنَّ ، وإن اُعطِیَ لَم یَشکُر ، وإن أسرَرتَ إلَیهِ خانَکَ ، وإن أسَرَّ إلَیکَ اتَّهَمَکَ ، وإن کانَ دونَکَ هَمَزَکَ ، وإن کانَ یَستَریحُ زاجَرَهُ.
«خزانة الخیال، ص 567»