بندر چابهار؛ جان تازه اقتصاد افغانستان

چابهار بازتعریفی از روابط منطقه ای و جغرافیای تجاری است و هرچند به معنای منزوی ساخت پاکستان نیست اما ظرفیت کاهش فشار تجاری و دخالت های داخلی اسلام آباد بر افغانستان را دارد اگر...  
اگر چه خبر انتقال اولین محموله گندم هند از طریق بندر چابهار به افغانستان در ظاهر به مانند بیشمار کمک ها به کشور است اما نقطه عطفی در روابط میان سه کشور افغانستان، هند و ایران می باشد و تغییرات جغرافیای تجاری منطقه ای.
افغانستان به عنوان یکی از ضعیف ترین اقتصادهای منطقه، چشم به همکاری های مشترک اقتصادی و ترانزیتی دوخته است تا وابستگی به منابع مالی جهانی را کاهش دهد و از همه مهمتر، از زیر بار سنگین فشار پاکستان نفسی تازه کند.
روابط کم تنش سیاسی بین سه کشور افغانستان، ایران و هند سبب شد که پروژه بندر چابهار تحقق یافته و جانی تازه به اقتصاد افغانستان دهد و در حالی که ایران پس از تحریم های اقتصادی _ تجاری و هندِ در آستانه تبدیل شدن به یکی از قدرت های اقتصادی منطقه با هدف نفوذ اقتصادی و سیاسی منطقه ای به دنبال قد علم کردن در برابر بندر گوادر است.
هرچند بندر چابهار نمی تواند به معنای منزوی ساختن پاکستانی باشد که یکی از بزرگترین بندرهای ترانزیتی آبی منطقه (کراچی) را در اختیار دارد اما می تواند به کاهش فشار بر افغانستان و کنترل بر مسیرهای تزانزیتی منطقه بینجامد.
و در حالی که 80 درصد تجارت خارجی کشور از طریق بندر کراچی صورت می گیرد و وابستگی چشمگیر تجاری به پاکستان، سبب آسیب های بیشمار بر اقتصاد و سیاست داخلی شده است، برهمین مبنا، چابهار ظرفیت کاهش وابستگی خارجی افغاستان به این کشور را دارد.
اما اینکه چرا هند سرمایه هنگفتی را خرج بندر چابهار کرد به دلیل است که این بندر باز تعریف جدید از مناسبات سیاسی و اقتصادی آسیای جنوبی _ مرکزی و تغییر جغرافیای تجاری و تزانزیتی اریه می دهد و مهم ترین دلیل: دهلی نو با طرح دراز مدرت به دنبال دسترسی به بازار افغانستان، آسیای میانه و رقابت با چین و پاکستانی است که به دنبال انزوای این کشور می باشد.
هند که با وجود نفوذ بالای اسلام آباد در افغانستان از طریق اقتصاد به دنبال تحکیم روابط با کابل از سال 2002 وعده کمک 1.1 میلیون تن گندم داده بود که تاکنون هفتصد هزار تن آن از راه های مختلف منتقل و اولین محموله 15 هزار تنی از بندر چابهار راهی کشور شده است.
در این میان، حکومت باید با استفاده از این فرصت در پی سازماندهی روابط خارجی و خارج شدن از فشار تجاری پاکستان باشد و اقتصاد زوال یافته داخلی را رونق بخشد، هرچند به دلیل جنگ و دخالت های اسلام آباد راه دشواری در پیش دارد.
با توجه به این که صادرات کشور در پایین ترین سطح قرار دارد و بخش اعظم آن را فراورده های زراعتی و مواد خام تشکیل می دهد در حالی که نوسانی بودن قیمت این اموال، تسریع روند توسعه را دشوار می کند اما آنچه برای کشور از اهمیت حیاتی برخوردار می باشد، تقویت بنیادی اقتصاد داخلی و افزایش توان صادراتی است.
افغانستان می تواند از طریق بندر چابهار، هم به کاهش چشم گیر هزینه های حمل و نقل نسبت به راه های ترانزیتی با پاکستان دست یابد و هم به افزایش صادرات به هند، ایران و آسیای میانه و در نهایت بازارهای جهانی.
اما با وجود روزنه های اقتصادی در آینده ای که بتواند افغانستان را از زیر بار فشار سیاست خصمانه و فشار ترانزیتی پاکستان رهایی یابد، راهی دشوار در مقابل حکومتی است که هیچ اعتنایی به آنچه بر مردم می گذرد ندارد، در ابتدا باید حکومت به دنبال سیاست خارجی با اقتدار و تعیین دامنه روابط با همسایگان باشد و سپس اقتصاد زمین گیر داخلی را رونق بخشد.
گسترش دامنه روابط هند و افغانستان در وضعیت اکنون کشور، می تواند خطر بزرگ برای امنیت از جانب اسلام آباد باشد اما با تغییرات منطقه ای و جغرافیای تجاری، حتی پاکستان نیز نمی تواند بیش از این بر انزوای افغانستان بیفزاید.