شب یلدا و پیوند آن با افغانستان

شب یلدا آخرین شب ماه قوس و درازترین شب سال می باشد که فردای این شب را (چله) می گویند و در برخی مناطق کشور تجلیل می شود.
شب یلدا یا شب جله از دیر زمانی با این سرزمین پیوند دارد و ریشه آن به 7000 هزار سال پیش از امروز می رسد.
بلخ نخستین سرزمینی می باشد که تاریخ را به دنیا هدیه داد، یعنی نخستین روز تاریخ از بلخ شروع می شود. به همینگونه آریایی که درین مرز و بوم زیست داشتند، کشاروز بودند و همیشه کوشش میکردند تا برای بهبود کشاورزی خویش سال و ماه را بدانند. به همینگونه جشن های زیادی را در هر موسم از سال میگرفتند که از انجمله یکی هم جشن شب یلدا می باشد که تا هنوز در سرزمین ما و در بین پارسی زبانان جهان در آخرین شب فصل پاییز از این شب(یلدا) تجلیل میکنند و با روشن نمودن آتش و نهادن میوه های گوناگون مانند تربوز، اجیل، انار و همچنان شیرینی ها رنگارنگ و در برخی از کشور ها با پایکوبی ها ، فال گرفتن از دیوان حافظ شیرین سخن و گذاشتن درخت کاج این شب را شب یلدا خوش آمدید می گویند.

یلدا چه معنی می دهد؟
یلدا واژه سریانی بوده به معنی زایش مهر یا زایش آفتاب می باشد که این واژه در زمان حکومت ساسانیان وارد سرزمین آریانا شده است که این شب پیوند دارد به 7000 سال پیش از امروز به آیین مهر یا میترا به باور گذشته ها.
شب یلدا یا درازترین شب سال نماد تاریکی و اهریمنی می باشد که فردای آنرروز دوباره رزو ها دراز شده و آفتاب بیشتر می تابد. چرا که در نزد پیشینان شب نماد اهریمن و روز نماد اهوارایی بود.
به همین سبب این شب به امید فردا تجلیل میکردند.
همچنان در زمان گذشته سال را به سه بخش جدا نموده بودند که هربخش آن 40 روز بود و شروع سال را همین فردای شب یلدا میدانستند که بعدها به 4 بخش جدا شد که هر 30 روز می باشد.

تاثیر شب یلدا بالای دگر اقوام:
امروز در قمست های زیادی از کره خاکی از این شب به نام ها و باور های مختلف پذیرایی میکنند. اما ریشه تمام آنها به همین شب چله می انجامد.
این فرهنگ آریایی از طریق مانویان وارد اروپا شد از اینکه بسیار از اروپایی ها به آیین مهر گرویده بودند همه از این شب تجلیل میکردند. زمانیکه عیسویت ظهور کرد و آهسته آهسته در اروپا نفوذ نمود در سده چهارم میلادی در میان ترسایان به عنوان جشن تولد عیسی به هستی خود ادامه داد.
از اینجا آشگار می شود که عسویت نتوانست این فرهنگ را ریشه کن کند اما به گونه دیگر و بنام زاد روز عیسی تا به امروز از این شب بنام کریسمس تجلیل می شود. اما ریشه آن به 7000 هزار سال پیش در بلخ باستان بر می گردد.

یلدا از دید سراینده گان زبان پارسی دری:
پروین اعتصامی میگوید:
از عمر رفته نیز شماری کن
مشمار جدی و عقرب جواز را
درواست کاروان سر ز ینجا
شمعی بیاید این شب یلدا را

عبید زاکانی:
لعل لب به دلنوازی مشهور
وی روی خوشت به ترکتازی مشهور
با زلف تو قصه ای است مارا مشکل
همچون شب یلدا به درازی مشهور

یا شاعر دگر می گوید:
نظری به روی تو هر بامداد نوروزیست
شب فراق تو هرشب که هست یلدا ست

یا
باد آسایش گیتی نزند بر دل ریشی
صبح صادق نرود تا شب یلدا نرود

پایان سخن،
همیشه چون درخت کاج سر سبز و چون آفتاب بدرخشید.