درماندگی کمیسیون انتخابات؛ از تاخیر در اعلام نتایج انتخابات پارلمانی تا گسترش اعتراض ها در 8 ولایت

بیش از دو ماه از برگزاری انتخابات پارلمانی کشور می‌گذرد و هنوز نتایج اولیه‌ی این انتخابات به طور کامل اعلام نشده است. براساس جدول زمانی کمیسیون مستقل انتخابات، قرار بود نتایج اولیه‌ی انتخابات پارلمانی در 19 عقرب و نتایج نهایی آن در 29 قوس اعلام شود اما این کمیسیون تا هنوز نتایج اولیه‌ی 31 ولایت از 33 ولایت را اعلام کرده است و نتایج اولیه‌ی دو ولایت کابل و بغلان همچنان نامعلوم است.

پس از اعلام نتایج اولیه‌ی انتخابات پارلمانی 31 ولایت، دست‌کم در هشت ولایت شماری از نامزدان و هواداران‌شان در واکنش به آن اعتراض کردند و کمیسیون‌های انتخاباتی را متهم به دست‌کاری آرا و نتایج انتخابات کردند.

کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان در پاسخ اما می‌گوید که فرهنگ سیاسی حاکم در افغانستان طوری است که بازنده‌ها، بازندگی خود و پیروزی نامزدان رقیب را در یک رقابت «دموکراتیک» پذیرفته نمی‌توانند.

نتایج ابتدایی ولایت‌های ارزگان، جوزجان، فراه، لغمان، دایکندی، بامیان، ‌کاپیسا، پنجشیر، نیمروز، زابل، پروان، تخار، خوست، سمنگان، کنر، میدان‌وردک، نورستان، سرپل، غور، بادغیس، بلخ، فاریاب، لوگر، بدخشان، پکتیکا، پکتیا، قندهار،‌ هلمند، هرات و قندوز تا هنوز اعلام شده است.

از مجموع این ولایت‌ها در ولایت غور، هرات، قندوز، بدخشان، خوست، قندهار، ننگرهار و بلخ شماری از نامزدان و هوداران‌شان دست به اعتراض زده‌اند.

نتایج ابتدایی ولایت غور حدود یک ماه پیش (13 قوس) اعلام شد که بر اساس آن، محمدابراهیم ملک‌زاده، عطامحمد دهقانپور، گل‌زمان نائب، کرام‌الدین رضازاده، فاطمه کوهستانی و رقیه نایل بیشترین آرا را به دست آورده‌اند. دو روز پس از آن در (15 قوس) معترضان در اعتراض به اعلام نتایج ابتدایی انتخابات، دروازه‌ی دفتر ولایتی کمیسیون انتخابات غور را بستند. آنان پس از 48 ساعت، با پذیرفته شدن خواست‌شان از سوی دفتر کمیسیون انتخابات غور، دوباره به این کمیسیون اجازه‌ی فعالیت دادند.

در ولایت خوست نتایج ابتدایی در هفتم قوس اعلام شد که کمال‌ناصر اصولی، انجنیر هلمند، غفار خان، موسا خاورین و ساهره شریف برنده‌ی دور ابتدایی شناخته شده‌اند‌. سه روز پس از آن در (10 قوس) معترضان با برگزاری یک نشست اعتراضی در این ولایت از کمیسیون مستقل انتخابات خواستند که «آرای پاک را از ناپاک» جدا کند.

در بدخشان نیز هواداران شماری از نامزدان مجلس نمایندگان در واکنش به اعلام نتایج ابتدایی انتخابات پارلمانی در این ولایت، دست به اعتراض زدند و به مدت پنج روز (از 20 تا 25 قوس) شاهراه فیض‌آباد ـ تخار را بر روی ترافیک مسدود کردند و دروازه‌ی کمیسیون انتخابات این ولایت را بستند. نتایج ابتدایی این ولایت در 19 قوس اعلام شد که طبق آن، عبدالرووف انعامی، عبدالشکور واقف حکیمی، حجت‌الله خردمند، عبدالولی نیازی، ذبیح‌الله عتیق، فضل‌عظیم زلمی مجددی، احمدضیا یفتلی،‌ نیلوفر ابراهیمی و صادقه ادیب برنده شده‌اند.

در هرات، اعتراض‌ها دو روز پس از اعلام نتایج ابتدایی انتخابات پارلمانی در 27 قوس شکل گرفت. معترضان در این ولایت می‌گویند شماری از نامزدان با پرداخت پول و اعمال واسطه‌ برنده شده‌اند. حبیب‌الرحمن پدرام، محمد‌رضا خوشک‌ وطندوست، عمر‌نصیر مجددی، محمد‌صادق قادری، منورشاه بهادری، نثار‌احمد فیضی غوریانی، نقیب‌الله آروین، غلام‌فاروق مجروح، حمیدالله حنیف، حاجی شاهپور پوپل، سیدعظیم کبرزانی، غلام‌فاروق نظری، رحیمه جامی، مسعوده کروخی، سیمین بارکزی، ناهید احمدی فرید و شیرین شهابی از نامزدانی هستند که بیشترین رای را به دست آورده‌اند.

نتایج ابتدایی انتخابات ولایت بلخ به تاریخ 19 قوس اعلام شد که بر اساس آن، غلام‌عباس ابراهیم‌زاده،‌ عبدالحمید شریفی،‌ احمدشاه رمضان،‌ محمدعلی محقق، علم‌خان آزادی، سید ظاهر مسرور،‌ عبدالخالق، گل‌رحمان همدرد، صیفوره نیازی، فوزیه حمیدی و برشنا ربیع بیشترین رای را از آن خود کرده‌اند. صدها تن از باشندگان این ولایت در 27 قوس با راه‌اندازی تظاهرات در شهر مزار شریف، مرکز این ولایت، کمیسیون‌های انتخاباتی را متهم به دست‌‌برد در آرای شماری از نامزدان کردند و دروازه‌ی کمیسیون انتخابات را برای دو روز بستند.

همچنان تعدادی از نامزدان زن در ولایت قندوز، پنج روز پیش (پنجم جدی) در پی اعلام نتایج ابتدایی این ولایت یک همایش اعتراضی برپا کردند. آن‌ها ادعا می‌کنند که دفتر ولایتی کمیسیون انتخابات قندوز، نام تعدادی از نامزدان را بدون داشتن «رای کافی» شامل فهرست برندگان کرده‌ است. این معترضان از کمیسیون مستقل انتخابات خواستند که «آرای پاک را از ناپاک» جدا کند. نتایج ابتدایی این ولایت در 26 قوس اعلام شد که بر اساس آن، عبدالروف ابراهیمی، کمال صافی، شاه‌خان شیرزاد، محمدالدین همدرد، محمدالله بتاش، حاجی محمدعمر خان، فضل‌کریم ایماق، نیلوفر جلالی کوفی و فاطمه عزیز برنده‌ی دور ابتدایی انتخابات پارلمانی در این ولایت شدند.

در ولایت قندهار نیز شماری از نامزدان و هواداران‌شان پس از اعلام نتایج ابتدایی انتخابات پارلمانی این ولایت در 25 قوس، دست به اعتراض زدند. آنان در پنجم جدی با بستن دروازه‌‌ی کمیسیون انتخابات و کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی، از این کمیسیون‌ها خواستند که به شکایات و خواسته‌های‌شان رسیدگی کنند. حاجی سید احمد خادم، سید مقتدا میران، محمود خان نصرت، روح‌الله خان‌زاده، گل‌احمد کمین، محمد‌عمر شیرزاد، سید‌ حمد سیلاب، انجنیر محمدعارف نورزی، فریبا احمدی کاکر، ملالی اسحاق‌زی و آرزو صافی در نتایج ابتدایی برنده اعلام شده‌اند.

ولایت ناآرام ننگرهار از آخرین ولایت‌هایی بود که در ششم جدی گروهی از نامزدان انتخابات مجلس نمایندگان در پی اعلام نتایج ابتدایی انتخابات، اعتراض کردند. معترضان در این ولایت اعلام نتایج ابتدایی انتخابات مجلس نمایندگان ننگرهار را برآیند معاملات سیاسی و مالی خوانده و گفته‌اند که این نتایج با رقم درست رأی‌ در این ولایت «تفاوت آشکار» دارد. همچنان آنان خواستار بازشماری آرای شماری از نامزدان برنده‌یی شدند که آرای آن‌ها از مجموع رأی‌های ریخته‌شده در صندوق بیشتر اعلام شده است.

نتایج ابتدایی این ولایت روز یک‌شنبه (دوم جدی) اعلام شد که بر اساس آن، عبدالکریم کریمی،‌ فریدون ‌خان مومند، عبدالرووف شپون،‌ امیرمحمد یار، میرویس یاسینی، الحاج حضرت علی، نبی‌الله باز، عبدالناصر مومند، ابرارالله مراد، لعل‌محمد درانی،‌ آرین یون،‌ بی‌بی حاجی لیلما، ولی حکیمی، سایمه خوگیانی و دیوه نیازی بیشترین آرا را به دست آورده‌اند.
«به خواست ما اگر توجه نشود، مظاهره‌ی خود را گسترش می‌دهیم»

محمد عبده، از نامزدان معترض در ولایت بلخ می‌گوید که در صورت برآورده‌نشدن خواسته‌های‌شان از سوی کمیسیون‌های انتخاباتی، اعتراضات‌شان را در ولایت‌های دیگر و از جمله کابل گسترش خواهند داد. به گفته‌ی او هم‌اکنون گرچه خواسته‌های معترضان در ولایت بلخ از سوی کمیسیون‌های انتخاباتی «به گونه‌ی مطلق» پذیرفته شده است، اما «گاها کمیسیون ولایتی شکایات انتخاباتی بلخ تلاش می‌کند که از این توافق پا پس بکشد و تعهدش را بشکند».

معترضان در ننگرهار نیز در قطع‌نامه‌ای به کمیسیون‌های انتخاباتی و حکومت افغانستان هشدار داده‌اند که در صورت عدم پذیرش خواسته‌های‌شان، دست به تحصن می‌زنند و نتایج این انتخابات را نمی‌پذیرند. در قطع‌نامه‌ی معترضان در قندهار نیز آمده است که اگر به خواست آنان از سوی کمیسیون‌های انتخاباتی توجه نشود، آن دروازه‌های دو کمیسیون انتخابات و شکایت‌های انتخاباتی را مسدود و انتخابات ریاست جمهوری را نیز تحریم می‌کند.

عبدالولی واحدزی، یکی از نامزدان معترض در ولایت خوست هشدار می‌دهد در صورتی که خواسته‌های آنان از سوی کمیسیون‌های انتخاباتی پذیرفته نشود، امنیت نسبی خوست که به همکاری مردم تأمین شده است، دیگرگون خواهد شد.

کبرا رضایی، معاون سخنگوی کمیسیون مستقل انتخابات در پاسخ به نامزدان معترض و هواداران‌شان می‌گوید در صورت که اسناد موثق دارند به کمیسیون شکایات انتخاباتی مراجعه کنند: «اعتراض هم حق‌شان است. ما با هر گونه اعتراض، مشکلی نداریم. از همه‌ی بزرگوارانی که اعتراض و شکایتی از نتایج ابتدایی انتخابات دارند، اگر اسناد لازم را دارند، با اسناد دست‌داشته‌ی‌شان به کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی مراجعه کنند. کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی مکلف است که به شکایت‌ها رسیدگی کنند.»

او می‌گوید: «ما در 33 ولایت 2565 کاندیدا داشتیم که در مجموع 239 نامزدوکیل آن به مجلس آینده راه می‌یابند. بنابر این 2326 نفر دیگر، کسانی خواهند بود که به خانه‌ی ملت راه پیدا نمی‌کنند و مسلما ممکن این افراد یا کمتر یا بیشتر رأی داشته باشند.»
ثبت بیش از 2 هزار شکایت

علی‌رضا روحانی، دبیر کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی می‌گوید پس از اعلام نتایج ابتدایی بیش از دو هزار شکایت در این کمیسیون ثبت شده است. به گفته‌ی او، بیشتر شکایت‌ها شامل موضوعات افزایش و کاهش آرای شماری از نامزدان، تقلب و برخورد جانب‌دارانه‌ی شماری از کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات می‌شود.

با این وجود، یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات شفاف و عادلانه‌ی افغانستان (فیفا) می‌گوید که با توجه به افزایش اعتراض‌های شهروندان و نامزدان، کمیسیون‌های انتخاباتی ظرفیت رسیدگی به این تعداد شکایت و مدیریت روند انتخابات را ندارند. به باور آقای رشید، این اعتراض‌ها و شکایات به این معنا است که کمیسیون‌های انتخاباتی مسئولیت‌شان را درست انجام نداده‌اند.

دبیر کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی اما می‌گوید: «اگر احیانا از روند اعلام نتایج یا به چگونگی نتایج آن اعتراضی وجود دارد، معترضان باید شکایت و اعتراض‌شان را به کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی بفرستند. ما به آن‌ها رسیدگی می‌کنیم.»

کبرا رضایی نیز می‌گوید که کمیسیون انتخابات با اعلام‌ نتایج ابتدایی برای نامزدان دو روز فرصت داده بود که با اسناد دست‌داشته‌ی‌شان به کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی مراجعه کنند: «ما کار خود‌مان را انجام دادیم. زمان را مصرف کردیم. کوشش کردیم که دقت لازم صورت بگیرد. باز هم می‌پذیریم که ممکن است چالش‌ها و مشکلاتی وجود داشته باشد و نهایت دقت صورت گرفته است.»

معترضان اما می‌گویند که آنان راهپیمایی‌های‌شان را 48 ساعت پس از درج شکایت‌های‌شان در کمیسیون شکایات انتخاباتی، راه‌اندازی کرده‌اند. به گفته‌ی معترضان، آنان اعتراضات‌شان را در «چوکات قانون» برای «حاکمیت قانون و انجام درست مکلفیت قانونی نهادهای انتخاباتی» به راه انداخته‌اند.
تغییر در نتایج ابتدایی انتخابات

علی‌رضا روحانی می‌گوید که احتمال هر نوع تغییر «گسترده» در نتایج ابتدایی انتخابات مجلس نمایندگان کشور وجود دارد. به گفته‌ی او، این موضوع «به دلیل شکایات و اعتراضات موجود یک امر منطقی و قابل پیش‌بینی است».

این درحالی است که حدود ده روز پیش (یک‌شنبه، دوم جدی) حمیرا حقمل، یکی از کمشنران این کمیسیون انتخابات از تغییرات 50 تا صد درصدی نتایج ابتدایی شماری از حوزه‌های انتخاباتی خبر داده بود.

کبرا رضایی نیز می‌افزاید که این اعتراض‌ها مسلما تأثیراتی در تأخیر اعلام نتایج نهایی انتخابات پارلمانی دارد: «چون کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی زمان لازم دارد تا به آن‌ها رسیدگی کنند و در اختیار کمیسیون انتخابات هم اسناد لازم قرار بدهد. ممکن است این اسناد زمانی که استفاده شود، تأثیراتی در نتایج انتخابات داشته باشد.»

اما محمدیوسف رشید می‌گوید که این تغییرات بیشتر ناشی از ناهماهنگی دو کمیسیون انتخاباتی می‌باشد. به گفته‌ی او، این کمیسیون‌ها در ناهماهنگی کامل مکلفیت‌های‌شان را انجام می‌دهد. او با نامبردن از سه مکتوب این کمیسیون‌ها که به فیفا نیز رسیده است، مثال می‌زند: «حداقل در دو – سه مکتوب، دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی در پروسه‌ی بازشماری و تفتیش واضح گفته‌اند که مثلا آرای این مراکز معتبر نیست، در آن جا آثار تقلب واضح و روشن است و کمیسیون ولایتی انتخابات گفته است که این موضوع را با دفتر مرکزی‌شان شریک می‌کند تا آن آرا را در جمع آرای کاندیدا و در عین حال محاسبات نتایج ابتدایی نشمارد و اعلام نکند. وقتی که اعلام می‌شود می‌بینیم که با تأسف حساب‌شده است.»

انتخابات پارلمانی کشور در 28 و 29 میزان در 33 ولایت برگزار شد که تا کنون نتایج 31 ولایت اعلام شده و نتایج دو ولایت کابل و بغلان تا کنون اعلام نشده است.

◘ جلیل رونق