بیم و امید به آینده صلح در افغانستان

برخی تحلیلگران و رسانه های جهان اعتقاد دارند گرچه نمایندگان ایالات متحده و طالبان از پیشرفت در مذاکرات دوجانبه سخن می گویند اما شروط دوطرف نشان می دهد برخی از مهمترین مسائل هنوز حل نشده باقی مانده اند.

گزارش رسانه های جهان حکایت از آن دارد که این بار چهارمین دور گفت وگوهای صلح میان نمایندگان گروه طالبان و ایالات متحده با موفقیت هایی همراه بود و دو طرف توانسته اند در برخی موضوع ها به توافق های مهمی دست پیدا کنند.

گفت وگوهای صلح میان دو طرف پس از انتصاب «زلمی خلیلزاد» به عنوان نماینده ویژه ایالات متحده در امور افغانستان در ماه سپتامبر گذشته شدت یافت و در کشورهای مختلف پیگیری شد. رئیس هیات آمریکایی در چند ماه اخیر سفرهای گوناگونی را به افغانستان و دیگر کشورهای درگیر با مسائل کابل انجام داد.

خلیلزاد روز شنبه پس از آخرین دور از مذاکرات صلح در یک پیام توئیتری خبر داد که در نشست اخیر پیشرفت های عمده ای حاصل شده است. با این حال نماینده ویژه آمریکا با صراحت اعلام کرده است اگر کشورش نتواند در مورد مذاکرات بین ‌افغانی و آتش ‌بس همه‌ جانبه با گروه طالبان توافقی را حاصل کند، روی مسایل دیگر هم توافقی در کار نخواهد بود.

امید به صلح در کشور
گفت وگوهای اخیر در دوحه طولانی تر از دوره های قبل بود و پس از شش روز مذاکره میان خلیلزاد و طالبان، هر دو هیات از کسب پیشرفت‌ هایی در روند صلح افغانستان سخن می گویند.

ابتدا خبرهای بسیار امیدوارکننده تری در مورد نتیجه گفت وگوها منتشر شد که پس از مدتی با اظهارات دوطرف تعدیل شد. گفته می شود بر اساس توافقی که در دوحه حاصل شده است ایالات متحده به تدریج جدول زمانی را برای خروج نیروهای نظامی خود از افغانستان ارائه و اجرایی می کند. از طرف دیگر گروه طالبان نیز قبول کرده است در مباحث امنیتی همکاری بیشتری داشته باشد و از فعالیت گروه های تروریستی همچون داعش یا القاعده در کشور جلوگیری کند؛ ضمن این نگاه خود را به دولت وحدت ملی متعادل بسازد.

تارنمای شبکه آمریکایی «ان.بی.سی.نیوز» به نقل از کارشناسان و تحلیلگران اعتقاد دارد که دوره زمانی و دورنمای مذاکرات اخیر طالبان و آمریکا غیرمنتظره بوده است؛ به ویژه آنکه بیانیه های عمومی دو طرف دورنمای مثبتی را از گفت وگوها ارائه کرده و امیدواری برای پایان دادن به جنگ 17 سال در کشور را بیشتر کرده است.

شبکه تلویزیونی قطری «الجزیره» هم با اشاره به پیام توئیتری مقام ارشد آمریکایی در مورد دستاورد قابل توجه این مذاکرات آورده است خلیلزاد عنوان داشت این دور از گفت گوها سازنده تر از دوره های پیشین بود و بر روی مسائل حیاتی توافق هایی حاصل شد. گروه طالبان نیز اعلام کرده است بر سر مسائل مهم همچون خروج نیروهای آمریکایی پیشرفت هایی حاصل شده است.

با اینحال «ذبیح الله مجاهد» سخنگوی طالبان اظهار داشت «سیاست امارت اسلامی در خلال مذاکرات بسیار روشن بوده است؛ تازمانی که موضوع خروج نیروهای خارجی از افغانستان مورد توافق قرار نگیرد پیشرفت در دیگر موضوع ها غیرممکن است».

وی همچنین عنوان داشت خبر رسانه های در زمینه توافق آتش بس و گفت وگوی مستقیم طالبان با دولت مرکزی کابل درست نیست.

هیات آمریکایی نیز تاکید دارد هیچ چیز نهایی نشده است. به گفته خلیلزاد تا زمانی که همه چیز مورد توافق قرار بگیرد هیچ توافقی صورت نمی گیرد؛ گفت وگوهای بین الافغانی و آتش بس جامع نیز از جمله این موضوع ها هستند.

هیچ توافقی نهایی نشده است
اگرچه اظهارنظرهای مثبتی از آینده از سوی دوطرف بیان می شود اما تحلیل ها به این اندازه روشن نیستند. گفته می شود خروج نهایی نیروهای آمریکایی از کشور به قبول آتش بس سراسری از سوی دفتر مرکزی طالبان منوط شده است. حتی نمایندگان هیات آمریکایی در دوحه به صورت تلویحی اعلام برنامه زمانبندی برای خروج از افغانستان را به گفت وگوی طالبان با حکومت کابل مشروط کردند. این مسائل همان چالش های همیشگی برای صلح در افغانستان هستند.

خبرگزاری روسی «اسپوتنیک» آورده است که به گفته خلیلزاد تاکنون هیچ توافقی با طالبان نهایی نشده است و قرار است پس از یک دوره کوتاه بار دیگر مذاکرات دنبال و توافق ها نهایی شود.

گزارش شبکه تلویزیونی ان.بی.سی هم اعتراف می کند با اینکه خلیلزاد و طالبان نگاه مثبتی به آینده دارند و روند گفت وگوها را خوب ارزیابی می کنند اما شواهد حاکی از آن است که مسائل اصلی که از مدت ها قبل غیرقابل حل بوده اند هنوز چالش برانگیز و حل نشده باقی مانده اند.

این گزارش افزود: دیپلمات های خارجی و کارشناسان می گویند گفت وگوها نشان می دهند که قول هایی داده شده اما مشخص نیست که آیا ایالات متحده می تواند طالبان را وادار سازد تا توافقی را که مدت ها در برابر آن مقاومت می کرد، امضا کند.

شبکه الجزیره نیز وقوع برخی تغییرات در هیات طالبان را نشانه ای از جدیت این گروه در مذاکرات برای دستیابی به نتیجه می داند و عنوان داشت گروه طالبان در خلال مذاکرات اخیر «عبدالغنی برادر» از بنیانگذاران طالبان را به عنوان رئیس جدید دفتر سیاسی طالبان در دوحه معرفی کرد. وی به زودی به مذاکرات صلح میان این گروه و نمایندگان آمریکا می پیوندد.

براساس گزارش این شبکه قطری، ملا برادر در دوره ای نفر دوم طالبان به شمار می رفت و (همچون برادر) به ملاعمر در مسیر ایجاد طالبان افغانستان در دهه 1990 کمک کرد. وی سال 2010 دستگیر و در اکتبر سال گذشته میلادی از زندان های پاکستان آزاد شد. به اعتقاد تحلیلگران امنیتی، آزادی این چهره سرشناس طالبان، نتیجه بخشی از مذاکرات خلیلزاد و طالبان در دوره های قبل بوده است.

با این حال خبرگزاری «رویترز» پس از گفت وگو با چند تن از اعضای هیات طالبان این گونه آورده است که به احتمال زیاد تغییرات در دفتر این گروه در دوحه و تعیین ملا برادر به عنوان مسوول هیات مذاکره‌ کننده طالبان به مفهوم جدی تر شدن طالبان در روند گفت وگوها است.

الجزیره هم اعتقاد دارد پیوستن ملا برادر به گروه مذاکره کننده موجب کنترل وی بر روند دیدارها می شود که خود نشان دهنده گام مهمی به سمت جلو است.

انگیزه بازیگران برای برقراری صلح در افغانستان
نکته آشکار آن است که صلح در افغانستان برای مردم و دولت مرکزی کابل منافع بیشماری را به همراه می آورد. آرامش در کشور حتی به طالبان مشروعیت و قدرت سیاسی بیشتری را می بخشد. اما به نظر می رسد دیگر بازیگران نیز در این شرایط بی بهره نمی مانند.

تارنمای روزنامه چینی «South China Morning Post» نقش تعامل های اقتصادی و وعده های واشنگتن به اسلام آباد را در دستیابی به توافق صلح با طالبان پررنگ ارزیابی کرد و عنوان داشت : دیدارهایی میان مقام های آمریکایی و پاکستانی صورت گرفت که در آن ها صلح در افغانستان از مهمترین اولویت ها بود.

حتی روزنامه پاکستانی «Dawn» هم گزارش داد که ایالات متحده به دنبال آن است تا با پیشنهاد یک توافق تجارت آزاد نظر مساعد پاکستان برای کمک به مذاکرات صلح با طالبان را جلب کند.

به نوشته روزنامه چینی «South China Morning Post»، در آمریکا هم دونالد ترامپ چاره ای جز این ندارد که چنین توافقی را امضا کند. تحولات در افغانستان و وقوع برخی تهدیدهای امنیتی در کشور در کنار موقعیت ترامپ در عرصه سیاست داخلی، رئیس جمهوری آمریکا را به ناچار به سمت توافق سوق داده است. ترامپ در داخل آمریکا با رقبای دموکرات درگیر است و از طرف دیگر خود را برای انتخاب دوباره در سال 2020 آماده می کند. وی اکنون زمان را برای انجام یکی از وعده های انتخاباتی خود که همانا «بازگرداندن سربازان آمریکایی به خانه است» مناسب می داند.

با اینحال روزنامه چینی عنوان داشت این تنها موجب اتلاف وقت و انرژی است که طالبان به چرخه مذاکرات وارد شود اما سلاح خود را بر زمین نگذارد و قانون اساسی افغانستان را به رسمیت نشناسد. چنین شرایطی باعث از دست رفتن جان های بیشتر، هدر رفتن یک تریلیون دلار هزینه واشنگتن و احتمالا گسترش درگیری ها در آینده می شود.