شکست آمریکا در افغانستان و کلاف سردرگم جنگ و صلح

سردی فضای انتخابات ریاست جمهوری و تردیدها درباره برگزاری انتخابات از یک سو و نگرانی از پیامدهای هرگونه توافق شتابزده آمریکا با گروه طالبان در پی شکست نظامی آمریکا در باتلاق افغانستان، از مباحث داغ این روزها در کشور است.

بسیاری از ناظران امور کشورمان بر این باورند که برای دولت آمریکا امضای توافق صلح با طالبان و استفاده از آن به عنوان یک برگ برنده سیاست خارجی در اولویت قرار دارد اما کیفیت این توافق و پیامدهای آن با توجه به در حاشیه قرار گرفتن دولت وحدت ملی، همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. این در حالی است که اتحادیه اروپا از برگزاری انتخابات در تاریخ مشخص شده‌ آن حمایت می‌کند و دولت انگلیس نیز وعده کمک 8 میلیون پوندی برای برگزاری انتخابات را داده است. همچنین در حالی که دولت به برگزاری به موقع انتخابات اصرار دارد، طالبان در تازه‌ترین موضع‌گیری خود، پافشاری دولت به برگزاری انتخابات را «مخالفت با صلح و عاملی برای افزایش تنش‌ها» قلمداد کرده است.

شکست آمریکا در باتلاق افغانستان و نگرانی از افزایش خشونتها پس از توافق با طالبان
آمریکا که خود از عاملان اصلی پیدایش طالبان در افغانستان بوده است، پس از حملات  11 سپتامبر با هدایت گروه القاعده مورد حمایت طالبان در افغانستان به کشور لشکرکشی و حکومت طالبان را سرنگون کرد اما اکنون با گذشت 18 سال و با تداوم قدرت نظامی طالبان مجبور به مذاکره با این گروه برای خروجی آبرومندانه از افغانستان شده است که حتی برخی کارشناسان آمریکایی نیز این مساله را شکستی تاریخی برای کاخ سفید می دانند.

"اندرو مک کارتی" عضو ارشد موسسه آمریکایی "نشنال ریویو" بتازگی در یادداشتی تاکید کرد که صرفنظر از چندوچون مذاکرات و دیپلماسی منجر به خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، جنگ ها یا با پیروزی همراهند یا با شکست و اکنون که آمریکا برای خروج و طالبان برای حکومت آماده می شود، این معنایی جز شکست آمریکا در افغانستان ندارد.

در این حال برگزاری هشت دور مذاکرات آمریکا با طالبان در دوحه قطر و پرسش ها درباره توافقی که گفته می شود بزودی امضا خواهد شد همچنان محافل سیاسی ،رسانه ای و افکار عمومی در افغانستان را به خود مشغول کرده ، بطوری که برخی کارشناسان حتی نسبت به تشدید خشونت ها و بروز جنگ داخلی دیگری در افغانستان هشدار می دهند.

برای بررسی آخرین وضعیت این مذاکرات، رئیس جمهوری آمریکا و اعضای ارشد تیم امنیت ملی وی روز جمعه در باشگاه گلف ترامپ در نیوجرسی جلسه‌ای با محوریت افغانستان و با حضور زلمی خلیل زاد نماینده ویژه آمریکا برای افغانستان برگزار کردند؛ نشستی که ترامپ و کاخ سفید آن را «بسیار خوب» توصیف کردند.  رئیس جمهوری آمریکا جمعه شب در پیامی توئیتری نوشت: همین الان جلسه بسیار خوبی را در مورد افغانستان به پایان بردیم. ما و بسیاری افراد در طرف مقابل این جنگ 19 ساله به دنبال توافق در صورت امکان هستیم.

به نوشته روزنامه نیویورک تایمز ، شتاب ترامپ برای توافق با طالبان و خارج کردن نیروهای آمریکایی پیش از انتخابات سال 2020 آمریکا موجب بحث هایی شده که آیا خروج نیروهای آمریکایی یک عقب نشینی زودهنگام محسوب می شود یا ممکن است گامی به سوی صلح در افغانستان باشد. به نوشته این روزنامه، آغاز خروج نیروهای آمریکایی، به ترامپ این امکان را می دهد تا خود را به عنوان چهره ای "صلح ساز" به نمایش بگذارد و این مساله در آستانه انتخابات آمریکا بخصوص در حالی که مذاکرات او با کوریای شمالی نتیجه مشخصی نداشته و کارزار فشار بر ایران نیز هدف او برای مذاکره با تهران را برآورده نکرده است، می تواند برای او مفید باشد.

نیویورک تایمز به نقل از افراد آشنا به توافق مورد مذاکره آمریکا با طالبان نوشت که این توافق زمینه ساز خروج مرحله ای هزاران تن از نیروهای آمریکایی در افغانستان در یک دوره زمانی دو ساله یا کوتاهتر خواهد بود. در مقابل نیز گروه طالبان متعهد به قطع روابط با تروریسم بین المللی می شود و قول خواهد داد که از گروههایی مانند القاعده یا داعش حمایت نکند. منتقدان می گویند اعتماد به طالبان ساده انگارانه است اما مدافعان این توافق می گویند خروج نیروها مشروط به اجرای تعهدات طالبان است.

در افغانستان اما برخی کارشناسان و مقامات سیاسی می گویند در حاشیه قرار گرفتن دولت وحدت ملی در این مذاکرات و اعطای مشروعیت سیاسی و بین المللی به طالبان در کنار قدرت شبه نظامی آنها اشتباه بوده است. از سوی دیگر، طالبان بر خروج نیروهای آمریکایی پیش از مذاکره با دولت تاکید کرده و همچنین وعده مبارزه و کارشکنی در برگزاری انتخابات را داده اند. طالبان با صدور بیانیه ای ، انتخابات را یک روند جعلی دانست و با تاکید بر اینکه " به جدیت برای جلوگیری از آن تلاش می کند" افزود: مذاکرات برای پایان اشغال و آمادگی برای تفاهم بین الافغانی جریان دارد .

حتی در صورتی که با وجود همه پیچیدگی های مذاکرات آتی طالبان با دولت و چگونگی تغییرات احتمالی در قانون اساسی و نقش و جایگاه طالبان در قدرت ، این گروه به توافقی با دولت وحدت ملی برسد، بسیاری در افغانستان بیم دارند که طالبان دیر یا زود همانند دهه 1990 میلادی درصدد تصرف افغانستان و تصاحب کامل قدرت خواهند بود.

خبرگزاری رویترز نیز به نقل از برخی منابع دیپلماتیک در منطقه گزارش داد که "رهبران طالبان گفته اند به چیزی کمتر از یک دولت تحت سیطره طالبان راضی نخواهند شد" .

محمد اسماعیل وزیر پیشین آب و برق می گوید که حکومت و کسانی که ادعای سیاسی دارند باید بدانند که مردم افغانستان میلیون ها قبضه اسلحه دارند. این عضو برجسته حزب جمعیت اسلامی، هشدار داده که چنانچه تمام خواست ها در گفتگوهای صلح مطرح نشود و طرف ها برای اجرای تعهدات خویش تضمین ندهند، پیامد این صلح ناگوار خواهند بود.

صالح محمد ریگستانی یکی از دیگر از چهره های کشور می گوید که طالبان کوشش دارند با سلاح وارد گفتگوهای صلح و سیاست افغانستان شوند و از همین رو او و برخی از رهبران برای دفاع از مردم آمادگی لازم را خواهند داشت.

 اشرف غنی: فروپاشی ارتش خواب و خیال است
محمد اشرف غنی رئیس جمهوری دولت وحدت ملی و یکی از نامزدهای انتخاباتی روز جمعه (25 اسد) در ششمین گردهمایی پیکارهای انتخاباتی‌اش در کابل ، در واکنش به گزارش‌ها دربارۀ تغییر احتمالی نظام سیاسی در افغانستان پس از توافق صلح با طالبان، گفت که نظام جمهوری اسلامی افغانستان قابل تغییر نیست . غنی بر برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری تأکید کرد و گفت که این انتخابات باید برای نگهداری و بقای جمهوریت، برگزار شود.

در همین حال ، گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی و یکی دیگر از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، روز جمعه در سخنانی دولت وحدت ملی را ضعیف توصیف کرد و گفت که در صورت خروج بدون برنامه و شتابزده آمریکا از افغانستان، دولت وحدت ملی سقوط خواهد کرد.

حکمتیار که در دهه 1980 میلادی با  با نیروهای شوروی مبارزه می کرد و در دهه 1990 نیز یکی از طرف های جنگ داخلی در کشور بود، افزود: «دربارۀ خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان شکی نیست؛ آن‌ها افغانستان را ترک خواهند کرد. دربارۀ صلح نیز شکی نیست؛ صلح آمدنی است اما تحلیل‌ نهادهای آمریکایی نشان می‌دهد که دولت کنونی در افغانستان حتی نمی تواند برای چند هفته پس از خروج نیروهای آمریکایی دوام بیاورد.

 این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری اما گفت که احتمال دارد برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری به تأخیر بیافتد؛ چون به باور وی، انتخابات و صلح همزمان پیش برده نمی‌شود.

این درحالی است که اشرف غنی هفته گذشته در دیدار با مسئولان نیروهای امنیتی با تاکید بر تداوم و استمرار پیمان‌ های امنیتی کشور با آمریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) پس از حصول توافق صلح با طالبان، گفت، بر سر نیروهای امنیتی کشور معامله نمی کنیم. رئیس جمهور غنی همچنین گفت: آنهایی‌که فکر می کنند، دوران پس از سرنگونی دولت دکتر نجیب‌الله، آخرین رئیس جمهوری تحت حمایت شوروی در افغانستان تکرار خواهد شد، خواب و خیال می‌بینند.

فضای سرد انتخاباتی و دورنمای مبهم آینده سیاسی کشور
براساس برخی گزارش های رسانه ای ، همزمان با گمانه زنی ها درباره تاخیر احتمالی در انتخابات و روی کار آمدن دولتی موقت و تهدیدات طالبان علیه روند انتخابات، کارزارهای انتخاباتی در روزهای اخیر کمرنگ بوده و تنها به برخی دید و بازدیدها و عمدتا در سطوح کوچک خلاصه شده است. در شهرها  از بیلبوردهای متعدد و شور و اشتیاق انتخاباتی ستادهای انتخاباتی در سالهای گذشته خبری نیست.

گروه انتخاباتی «دولت‌ساز» به رهبری محمد اشرف‌غنی رئیس جمهوری و گروه «ثبات و همگرایی» به رهبری عبدالله عبدالله رییس اجرایی دولت وحدت ملی با آن‌که گام‌های نسبتا بیشتری برای تبلیغات انتخاباتی برداشته‌اند اما نمی‌توان کارزارهای آن‌ها را با شور و هیجان تبلیغاتی 5 سال پیش مقایسه کرد.

ناامنی های گسترده نیز برخی نامزدهای انتخاباتی را دچار تردید کرده است. گروه طالبان هشدار داده که با تمام قدرت با انتخابات مقابله خواهد کرد و برخی نامزدها باور ندارند که در چنین فضای ناامنی دولت توانایی برگزاری انتخابات را داشته باشد.

به گزارش افغان ایرکا، بسیاری از شهروندان به برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه باور ندارند. چند دور انتخابات قبلی در فضای سیاسی برهم ریخته و نا امن، شهروندان را ناامید ساخته است. در انتخابات ریاست‌جمهوری 5 سال پیش و انتخابات پارلمانی سال گذشته، مردم، حضور نسبتا پرشوری داشتند. دو انتخاباتی که به دلیل درازا کشیده شدن اعلان نتایج، مردم را نسبت به برگزاری انتخابات در فضای فعلی، سرد کرده است."

همچنین از آن زمان تاکنون وضعیت سیاسی – امنیتی و اقتصادی کشور تغییر یافته است. نفوذ طالبان در مناطقی از کشور بیشتر شده، حکومت‌داری با چالش‌های بیشتری روبرو گردیده، دخالت کشورهای دور و نزدیک در امور افغانستان بیشتر شده، بیکاری و مشکلات معیشتی مردم  افزایش یافته است. شماری از شهروندان با این اوصاف، صلح را به برگزاری انتخابات ترجیح می‌دهند. فضای شهرهای بزرگ خسته و دردآلود است. داد و ستدهای بزرگ از جمله خرید و فروش ملک، زمین و قیمت ارزهای خارجی نیز نیم نگاهی به اتفاقات سیاسی پیش‌رو دارد. افکار عمومی به همان شکلی که به برگزاری انتخابات شفاف باورمند نیست به برقراری یک صلح پایدار نیز باور چندانی ندارد. مردم  50 سال است که در جستجوی گم شده‌ای به نام «صلح»اند، شماری از آن‌ها باور ندارند که قدرت‌های سیاسی کلان بر سر آمدن صلح فراگیر در افغانستان یک‌صدا، توافق داشته باشند. پنج دهه جنگ، بحث‌های سیاسی را همیشه در محافل خصوصی و اجتماعات در افغانستان داغ نگه داشته و در روزهای جاری هم بحث صلح انتخابات محدود به محافل بزرگ سیاسی نیست، مردم در 34 ولایت کشور از محلات کسب‌وکار گرفته تا محافل خودمانی در مورد این دو روند بحث می‌کنند و با وجود مشکلات موجود، بخشی از مردم افغانستان، آمدن صلح را به برگزاری انتخابات ترجیح می‌دهند. برخی کارشناسان کشور نیز در گفتگو با رسانه های داخلی هدف نهایی را صلح و امنیت در افغانستان می دانند و تاخیر در انتخابات را موجه می دانند اما عده ای دیگر از این مساله نگران هستند که تعویق انتخابات موجب تضعیف همیشگی جمهوریت در کشور شود.

 یک نظر سنجی تازه‌ بنیاد انتخابات شفاف افغانستان نشان می‌دهد که 42.87 درصد مردم در انتخابات ریاست جمهوری شرکت خواهند کرد و 57 درصد از مصاحبه شوندگان گفته اند که در انتخابات شرکت نمی‎‌کنند. در چنین فضایی چنانچه انتخابات ریاست جمهوری در موعد خود یعنی ششم میزان برگزار شود، این انتخابات  در میان چندین دوره برگزاری این روند در 18 سال گذشته ممکن است با رغبت کمتری نسبت به قبل روبه رو شود که در این صورت سرنوشت دولت برآمده از آن نیز در کشاکش معادلات سیاسی و نظامی و در چنبره کلاف سردرگم جنگ و صلح ، نامعلوم خواهد بود.