بازی خاورمیانه ای واشنگتن با برگه داعش

کاخ سفید تصمیم خود برای ادامه رهبری ائتلاف موسوم به «ضدداعش» را با صراحت اعلام کرده‌ و در این زمینه اعمال فشار بر بازیگرانی چون کشورهای اروپایی را دنبال می‌کند.

روی کار آمدن «دونالد ترامپ» از سال 2017 سبب شد تا در خاورمیانه انتظارهایی برای خروج تدریجی آمریکا از منطقه و کاهش مداخلات واشنگتن با توجه به وعده‌های وی شکل گیرد. این در حالی است که واشنگتن روندی معکوس شعارهای ترامپ را می‌پیماید.

برخی انتظار داشتند حداقل پس از مرگ «ابوبکر البغدادی» سرکرده داعش تا حدودی از دخالت های مستقیم واشنگتن کاسته و مدیریت منطقه به کشورهای خاورمیانه سپرده شود. رئیس‌جمهوری آمریکا البته در ظاهر اقداماتی را هم در این زمینه انجام داده که می‌توان به خروج نیروهای آمریکایی از بخش های شمالی سوریه در کنار کاهش نیروهایش در افغانستان اشاره کرد. این در حالی است که انتقال نیروهای آمریکا به بخش‌هایی در عراق و سپس هماهنگی و دادن چراغ سبز به دولت ترکیه جهت حمله به کردهای سوریه و کنترل مناطق نفتی این کشور بر این تصور خط بطلان کشید. به تازگی حتی «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا بصورت آشکار تصریح کرده که آمریکا به رهبری خود در ائتلاف ضدداعش ادامه می دهد.

آمریکا رهبر ائتلاف «ضدداعش» می‌ماند
واشنگتن کشته شدن البغدادی را مرحله ای تازه در ادامه سیاست های خود در عرصه مقابله با تروریسم اعلام کرده است. بر اساس گزارش خبرگزاری «رویترز»، ایالات متحده و وزیر امور خارجه این کشور مدعی‌اند از این به بعد ائتلاف ضدداعش مبارزه خود علیه این گروه را بر بخش هایی از غرب آفریقا و در قسمت های ساحلی این قاره متمرکز خواهد کرد ضمن اینکه آمریکا رهبری این ائتلاف را رها نمی کند.

وی این سخنان را چند روز قبل در نشست وزیران امور خارجه عضو ائتلاف ضدداعش بیان و تاکید کرد که کشورش به دنبال ایجاد شرایطی است که داعش دیگر هیچ گاه نتواند ظهور کند.

تحلیل برخی کارشناسان نیز حکایت از آن دارد که دیدار هفته گذشته رهبران کشورهای آفریقایی چاد، نیجر، بورکینا فاسو ، مالی و موریتانی در پاریس نیز با توجه به همین تحولات برگزار شد و آن ها از جامعه بین المللی و اروپا خواستند تا در بحث های امنیتی این منطقه دخالت بیشتری داشته باشد.

حال شبکه رسانه ای «ان پی آر» هم آورده است ایالات متحده به جنگ خود علیه داعش در سوریه ادامه می دهد. براساس گزارش این رسانه آمریکایی، حتی نیروهای این کشور با تجهیزات کامل خود تمرکز ویژه ای را به زیرساخت ها در این منطقه معطوف کرده و محافظت از منابع نفتی سوریه را بر عهده گرفته اند.

گزارش فوق به صورت تلویحی اگرچه تائید می کند که نیروهای آمریکایی قصد خروج از منطقه را نداشته‌اند اما توافق تلفنی ترامپ با «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه را هم موضوعی تعجب آور برای کردهای سوریه و حتی نیروهای آمریکایی توصیف کرد. البته دخالت روسیه در زمینه ایجاد خط حائل 20 کیلومتری از شدت مخاصمه کاست.

اروپا نگران بازگشت اعضای داعش
با وجود تاکید آمریکا بر ادامه رهبری ائتلاف ضدداعش موضوع مهم دیگری باعث ادامه اختلافات شد. بحث بازگرداندن اعضای داعش از جمله مواردی بود که رسانه‌ها از آن به عنوان مانعی برای توافق همه کشورهای عضو ائتلاف یاد کردند. طبق گزارش ها با وجودی که داعش قلمروی سرزمینی خود را از دست داده است ولی حدود 10 هزار نفر از اعضای این گروه به همراه خانواده‌هایشان در منطقه زندانی‌اند. نحوه رفتار با این گروه به چالشی برای ائتلاف تبدیل شده است.

تارنمای نشریه «استریت تایمز» عنوان داشت به‌رغم سخنان وزیر امور خارجه آمریکا در جمع همتایانش در ائتلاف ضدداعش در واشنگتن، اجماعی بر سر اتخاذ یک شیوه مورد قبول در برخورد با زندانیان داعشی به وجود نیامد.

اعضای داعش خود خواستار بازگردانده شدن به کشورهایشان و دادگاهی شدن در وطن خود هستند. ایالات متحده هم بر پیگیری چنین سیاستی تاکید دارد اما کشورهای اروپایی حاضر به پذیرش آن ها نیستند زیرا این نگران وجود دارد که اقدامات تروریستی در خاک اروپا به وقوع بپیوندد. «ناتان سیلز» نماینده آمریکا در امور ضدتروریستی اما اعتقاد دارد این امر  برای اروپا گزینه انتخاب‌کردنی نیست. وی نسبت به شکنندگی اوضاع به این کشورها هشدار داد و تاکید کرد اینجا سوریه است و ممکن است همه چیز در چشم برهم زدنی تغییر کند.

با این حال و به نوشته این نشریه، یک دیپلمات غربی که نمی خواست نامش فاش شود اظهار داشت که دورنما برای سوریه تغییر کرده و این روسیه، ایران و ترکیه هستد که آینده این کشور را تعیین می کنند.

به نظر می رسد پیش از این سخنان، وزیر امور خارجه آمریکا از کشورهای عضو ائتلاف درخواست کرد تا صندوقی را برای کمک به حفظ و بازسازی زیرساخت ها در عراق و شمال شرق سوریه که به شدت از درگیری ها آسیب دیده، تشکیل دهند. این پیشنهاد هم گویا چندان مورد قبول اعضای ائتلاف قرار نگرفت.

 آمریکا، ترکیه و سرنوشت تکفیری‌های مسلح
دلمشغولی مهم اروپا در جنگ علیه داعش بازگشت اعضای این گروه است که پومپئو آن ها را وحشی و بربر می‌خواند. در این زمینه، نگرانی کشورهای اروپایی بسیار زیاد است و به شدت اظهار ضعف می کنند. از نگاه برخی تحلیلگران، اروپایی‌ها به همین دلیل به ادامه حضور و نقش آفرینی ایالات متحده نیاز دارند. در چند سال اخیر هزاران نفر از اعضای داعش از کشورهای غربی به این گروه پیوسته اند و اکنون نزدیک به 1500 نفر از آن ها در ترکیه زندانی‌اند. تعداد زیادی از آن ها  (که تا 5 هزار نفر هم برآورد می شود) اکنون در عراق و سوریه زندانی هستند و برخی دیگر پنهان شده اند.

اردوغان رئیس جمهوری ترکیه که تاکنون از موضوع مهاجران به عنوان ابزاری برای فشار بر اروپا استفاده می کرد چند روز قبل اتحادیه اروپا را تهدید کرد شهروندان خود را که از اعضای داعش بودند تحویل بگیرند؛ در غیر اینصورت دولت ترکیه آن ها را بدون هماهنگی با پایتخت های اروپایی به وطن هایشان باز می گرداند. این خط مشی به نظر می رسد به نوعی با رویکردهای واشنگتن در اعمال فشار بر کشورها اروپایی هماهنگ باشد.

نگرانی اصلی از آن است که این گروه ها به محض آماده شدن شرایط به کشورهای خود برگردند و اقدامات تند و تروریستی خود را در کشورهای غربی پیگیری کنند.

شبکه خبری «الجزیره» البته آورده است علاوه بر ترکیه، آمریکا هم خواستار بازگشت اعضا داعش به کشورهای مبدا است. اختلاف نظرها در نشست وزرای امور خارجه هم وقتی بیشتر شد که پومپئو از کشورهای عضو ائتلاف خواست تا شهروندان داعشی خود را بازگردانند و دادگاهی کنند.

واشنگتن اعتقاد دارد که موضوع اعضای داعش مشکل ایالات متحده نیست و از این‌رو بر اروپا فشار می آورد تا 10 هزار بازداشتی و ده ها هزار نفر اعضای خانواده آن ها را تحویل بگیرند اما این کشورها از پذیرش آن سرباز می زنند.

روزنامه «گاردین» هم آورده است ترکیه از پاسخ منفی اروپا به پذیرش 1200 عضو داعش انتقاد کرده و آن را نشانه ای از بی مسئولیتی این کشورها می‌داند. اروپایی ها در چند سال گذشته شهروندان خود را به راحتی برای جنگ به منطقه فرستادند و حال از تحویل گرفتن آن ها سر باز می زنند.

بر اساس مفاد کنوانسیون بین المللی سال 1961 نداشتن تابعیت غیرقانونی است اما چند کشور اروپایی همچون بریتانیا و فرانسه  به این بهانه که این کنوانسیون را امضا نکرده اند از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کنند. برخی پرونده ها که با تازگی اتفاق افتاد همچون «شمیمه بیگوم» و «جک لتس» بحث های قانونی زیادی را در اروپا موجب شد.

به نوشته «یورو نیوز» ایالات متحده از شرایط در اروپا و حساسیت افکار عمومی کشورهای این قاره نسبت به مهاجران و به ویژه تروریست های داعش مطلع است. به همین دلیل کاخ سفید تلاش دارد از این اهرم فشار بر پایتخت اروپایی استفاده کند و بار دیگر برتری خود یا ضعف و نیازمندی را به آن ها گوشزد کند. کاخ سفید با این سیاست ضمن گرفتن امتیازات متعدد سیاسی در زمینه تامین هزینه های مالی نیز بیش از پیش کشورهای اروپایی و حتی متحدان منطقه ای خود را تحت فشار قرار می دهد.