هشدار طالبان به امریکا؛ اراده برای از سرگیری جنگ یا بلوف سیاسی؟
جو بایدن، رییسجمهور ایالات متحده امریکا گفته است که پابندی به مهلت تعیینشده برای خروج نیروهای این کشور از افغانستان «به دلایل فنی» «خیلی دشوار» است. این در حالی است که آلمان حضور نیروهایش را در شمال افغانستان به مدت یک سال دیگر تمدید کرده است و سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) نیز گفته است که حضور یا خروج نیروهای نظامی ناتو از افغانستان بستگی به شرایط دارد.
گروه طالبان در واکنش به اظهارات اخیر ریاستجمهوری امریکا در بیانیهای نوشته است که اگر همهی نیروهای خارجی مطابق پیمان دوحه در زمان معینشده از افغانستان بیرون نشوند، بدون شک نقض پیمان از سوی جهت امریکایی پنداشته میشود که مسئولیت آن به جهت مقابل راجع میگردد. گروه طالبان هشدار دادهاند که در صورت خارجنشدن نیروهای خارجی طبق توافقنامه دوحه، این گروه به نمایندگی از «ملت مسلمان و مجاهد افغانستان ناگزیر خواهد بود که از دین و کشور خود دفاع نماید و به جهاد و مبارزه مسلحانه در برابر نیروهای اشغالگر دوام بدهد».
پس از امضای توافقنامه دوحه میان امریکا و طالبان، حملات نظامی این گروه بر نیروهای خارجی به صفر رسیده است، اما از سوی دیگر حملات نظامی و حملات انفجاری با بمبهای مقناطیسی بر نیروهای امنیتی افغانستان و کارمند ادارات دولتی شدت گرفته است. حالا که پروسه صلح طالبان با امریکاییها و البته اندکی با حکومت و نیروهای سیاسی افغانستان تا حدی به پیش رفته، هشدار ازسرگیری جنگ علیه نیروهای خارجی از سوی طالبان چقدر جدی است و چه تأثیری روی ادامهی پروسه صلح خواهد گذاشت؟
تابش فروغ، کارشناسی مسائل سیاسی در گفتوگو با اطلاعات روز، هشدار اخیر طالبان مبنی بر ادامهی جنگ با نیروهای خارجی را به نوعی بلوف سیاسی میداند و میگوید طالبان از مجرای مختلف در حال چانهزنی با دیپلماتهای امریکایی هستند. «تهدید به ازسرگیری جنگ با امریکا یک بلوف سیاسی است که در واقع مصرف داخلی برای این گروه دارد. طالبان میخواهند پیش از هر توافق دیگری بر سر تغییر ضربالعجل خروج امتیازات بیشتری از امریکا بگیرند. عنصر وقت احتمالا متغییر مهمی در محاسبات سیاسی طالبان نیست. آنها دستکم پس از 2009 جسته و گریخته مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم با امریکاییها و شماری از همپیمانان اروپایی امریکا داشتهاند.»
آقای فروغ بر این باور است که گروه طالبان از پس هزینهی سیاسی برگشت به جنگ با امریکا برنمیآید. شاید از منظر نظامی بتواند دردسری به خروج نیروهای امریکایی و ناتو ایجاد کند، اما حامیان منطقهای طالبان این اجازه را نمیدهند: «استراتژیستهای پاکستانی که گردانندگان اصلی روابط طالبان با امریکا و کشورهای منطقهاند، قطعا مانع چنین عقبگردی خواهند شد. از این رو من فکر میکنم که مذاکرات صلح هرچند کُند، ادامه مییابد؛ طالبان با تغییر زمان خروج توافق میکنند و احتمالا بخشی از بنبست مذاکرات در نشست ترکیه حل خواهد شکست.»
نظرمحمد مطمئن، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتوگو با اطلاعات روز، هشدار و تهدید گروه طالبان مبنی بر ادامه جنگ طالبان با نیروهای خارجی را جدی میداند و میگوید اگر امریکاییها از افغانستان بیرون نشوند، طالبان چیزی را که گفتهاند در آن جدی هستند. «معلوم است که طالبان هیچ وقت در سیاست فریبکار نیستند، چیزی را که میگویند همان را انجام میدهند. بهنظر من اگر امریکاییها طبق توافقنامه دوحه از افغانستان خارج نشوند، طالبان همانطوری که گفتهاند بر خارجیها حملات نظامیشان را شروع میکنند. اگر پیش از آن طرحی را که طالبان به امریکاییها داده قبول شود، امکان دارد که حملات نظامی از سر گرفته نشود.»
آقای مطمئن معتقد است که اگر امریکاییها از افغانستان خارج نشوند، جنگ شدت پیدا کند و توافقنامه دوحه نقض شود، گفتوگوی بینالافغانی که جزئی از توافقنامهی دوحه است نیز خاتمه مییابد: «اگر امریکاییها در وقت مشخص که روی آن توافقشده خارج نشوند، طالبان بر خارجیها حملات را شروع میکنند و این به ضرر هر دو جناح است، اما امریکاییها زیاد تاوان میکنند. زیرا بعد از آن ممکن است طالبان همان چیزهایی را که در این توافقنامه قبول کرده بودند دوباره قبول نکنند، چرا که روزبهروز قدرت طالبان بیشتر میشود.»
لطیف آرش، نویسنده و استاد دانشگاه در گفتوگو با اطلاعات روز میگوید طالبان بر سر دوراهی قرار گرفتهاند. در صورت عدم خروج نیروهای خارجی اگر طالبان در مقابل این نیروها خاموش بنشیند، احتمال انشعاب درونی در گروه طالبان زیاد است و طیف رادیکال طالب ممکن از بدنهی طالبان جدا شوند. در صورتی که جنگ طالبان با نیروهای خارجی از سر گرفته شود، جنگ طالبان با نیروهای امنیتی افغانستان نیز شدت خواهد گرفت: «طالبان از تاکتیکهای جدید استفاده خواهند کرد. چنانکه انس حقانی چندی پیش در یک تویت نوشته بود، اگر پروسه صلح دوحه ناکام شود و جنگ از سر گرفته شود، این جنگ مرگبار خواهد بود. چون این گروه به پهباد و تکنولوژی جدید مسلح شده است.»
داکتر محیالدین مهدی، پژوهشگر و نماینده پیشین مردم در پارلمان در گفتوگو با اطلاعات روز، بر پیچیدگی بازی میان امریکا و طالبان اشاره میکند و میگوید ما دیدیم که طالبان علیه نیروهای امریکایی اعلام جهاد کرده بودند و یگانه شرط صلحشان هم خروج نیروهای امریکایی از افغانستان بود: «ولی از یک سال به اینسو میبینیم که با امریکاییها آتشبس کردهاند، اما نیروهای امنیتی افغانستان را میکُشند و هیچ باکی هم ندارند. شک ندارم که طالبان توانایی جنگ با نیروهای امریکایی را دارند، اما معلوم نیست که طالبان این ریسک را میپذیرند که پروسه صلح را کاملا با خطر روبهرو کنند و بار دیگر وارد جنگ شوند تا با زور نظامی به اهدافشان برسند.»
آقای مهدی با اشاره به نشست سهجانبه به اضافه یک در مسکو که در آن نمایندگان سه قدرت بزرگ (ایالات متحده امریکا، چین و روسیه) به اضافه پاکستان حضور داشتند، امیدوار است که اعلامیهای پایانی نشست مسکو ممکن طالبان را مجاب کند که روی شکست پروسه صلح خطر نکنند: «اعلامیهی مسکو ما را امیدوار میسازد، به این خاطر که در نتیجهی نشست مسکو سه قدرت بزرگ به اضافه پاکستان که حامی اصلی طالبان است و این گروه را در خاک خود پناه داده، از بازگشت امارت اسلامی طالبان حمایت نشده است. بهنظر من این میتواند طالبان را متوجه کند که این گروه با زور نظامی نمیتواند آنچه را میخواهد به دست بیاورد. به همین دلیل هشدار اخیر طالبان بیشتر از اینکه جدی باشد، بلوف نظامی و سیاسی است.»