چشم انداز همکا ری های منطقه ای پس از خروج امریکا

سخنان وزیر امور خارجه ایران، امیدها به برقراری صلح و ثبات در افغانستان پس از خروج امریکا را زنده نگه می دارد؛ زیرا نشان می دهد که قدرت های منطقه ای آماده اند از بروز خلأ قدرت در افغانستان، جلوگیری کنند و اجازه ندهند که با خروج امریکا، طالبان جایگزین قوای خارجی شوند و از راه زور، قدرت را قبضه کنند.

محمدجواد ظریف؛ وزیر خارجه ایران در «دیالوگ رایزنا» که به ابتکار هند برگزار شده بود، گفت اعلام اینکه بالاخره امریکا از افغانستان خارج می‌شود، یک اقدام مثبت است و طالبان نباید از این فرصت برای افزایش خشونت استفاده کنند.

او همچنین گفت که حضور نیروهای خارجی "هیچ زمانی به امنیت منطقه و افغانستان مفید نبوده است".

آقای ظریف تاکید کرد که "گروه طالبان باید با استفاده از این فرصت بلافاصله مذاکره جدی را با دولت افغانستان شروع کند. طالبان نمی‌توانند منتظر بمانند تا خلأ به وجود بیاید و بخواهد از این خلأ استفاده کند و افغانستان وارد جنگ داخلی شود. طالبان می‌تواند جز روند مذاکره باشد؛ اما نمی‌تواند آن را در کنترل خود داشته باشند".

او گفت می‌دانیم که طرح طالبان "برقراری دوباره امارت اسلامی افغانستان است؛ ولی این طرح عملی نیست و توافق عمومی در مورد آن وجود ندارد. طالبان باید بدانند که بازگشت افغانستان به دهه 90 میلادی ناممکن است".

آقای ظریف گفت که ایران و منطقه اجازه نمی‌دهد افغانستان به جنگ برگردد.

سخنان وزیر امور خارجه ایران، امیدها به برقراری صلح و ثبات در افغانستان پس از خروج امریکا را زنده نگه می دارد؛ زیرا نشان می دهد که قدرت های منطقه ای آماده اند از بروز خلأ قدرت در افغانستان، جلوگیری کنند و اجازه ندهند که با خروج امریکا، طالبان جایگزین قوای خارجی شوند و از راه زور، قدرت را قبضه کنند.

موضع گیری محمدجواد ظریف در عین حال، یکبار دیگر این واقعیت را مورد تایید قرار می دهد که بی ثباتی در افغانستان، بی ثباتی در کشورهای همسایه و منطقه است و قدرت های مؤثر منطقه ای به ویژه جمهوری اسلامی ایران نمی توانند در قبال ادامه جنگ و بحران در افغانستان در نتیجه جولان های بی مهار طالبان، بی تفاوت بمانند.

از سوی دیگر، احیای دوباره رژیم امارت طالبان، درست به اندازه حضور لجام گسیخته نیروهای اشغالگر خارجی برای امنیت و ثبات در افغانستان و منطقه، خطرناک و زیانبار است و به نظر می رسد که موضع گیری صریح وزیر امور خارجه ایران نیز با عنایت به همین خطر، ابراز شده است.

بنابراین پس از خروج نیروهای امریکایی و خارجی، قدرت های بزرگ منطقه ای هم در قبال آنچه در افغانستان واقع می شود، مسئول اند و این رویداد شاید بهترین فرصت را در اختیار افغانستان و منطقه قرار می دهد تا دایره همکاری های منطقه ای را به عنوان بهترین بستر برای ساختن آینده ای امن و با ثبات و مبتنی بر منافع و ضرورت مقابله با تهدیدهای مشترک، گسترش دهند؛ زیرا حضور نیروهای امریکایی و خارجی، تنها تهدیدی برای امنیت ملی کشورهای همسایه و منطقه نبود، تنها به تقویت تروریزم و ادامه جنگ، کمک نمی کرد؛ بلکه در عین حال، زمینه های همکاری کشورهای منطقه برای استفاده از فرصت ها و مقابله با تهدیدهای مشترک را هم تضعیف می کرد و در این مسیر، چالش می آفرید.

اکنون که خارجی ها افغانستان را ترک می کنند، اگرچه این تصمیم، نگرانی های بزرگی را در افغانستان برانگیخته و بخشی از این نگرانی ها نیز کاملا واقعی و درست است؛ اما می توان از تهدیدهایی که از این رهگذر به وجود خواهد آمد، فرصت ساخت و آن را تبدیل به عرصه ای جدید از همکاری های منطقه ای در راستای صلح و ثبات و استقرار نظم و قانون در افغانستان کرد.

در گذشته نیز کاملا واضح بوده است که اشغالگری و سلطه قدرت های بیگانه، اصلی ترین عامل بی ثباتی و بحران در منطقه است و این امر، تنها به افغانستان، محدود نمی شود؛ بلکه سراسر خاور میانه را به عنوان نقطه کانونی بحران در منطقه را در بر می گیرد.

با این حساب، حالا که امریکایی ها و هم پیمانان شان در ناتو تصمیم به خروج از افغانستان گرفته اند و این خروج در نتیجه شکست امریکا در تحقق اهداف سلطه گرانه و هژمونیک آن رخ می دهد، نوبت قدرت های مهم و مؤثر منطقه است که یکصدا و هماهنگ در برابر افراط گرایی و تروریزم برساخته غرب، مبارزه کنند و برای ایجاد صلح و ثبات و یک دولت مشروع و دمواتیک در افغانستان که متضمن مشارکت عادلانه همه اقوام و اقلیت های قومی و مذهبی در قدرت باشد، متحد شوند.

در این میان، البته دولت هایی هستند که منافع خود را در احیای رژیم امارت طالبان می دانند و احتمالا برای این هدف، به جنگ و بی ثباتی و خشونت، دامن خواهند زد؛ اما تشکیل یک جبهه واحد منطقه ای در حمایت از نظام جمهوری و حقوق دموکراتیک مردم افغانستان برای تعیین سرنوشت خود، بدون دخالت بیگانگان و رژیم های حامی تروریزم در منطقه، می تواند این هدف را خنثی کند و دولت و مردم افغانستان را به گذار از این مرحله دشوار به آینده ای روشن و با ثبات یاری رساند.