افغانستان فرصت های اقتصادی را از دست داده است

موقعیت جغرافیایی افغانستان همواره برایش ایجاد چالش کرده است. کشوری که معبر برای فتح هند به شمار می آمده است. تمام جهان از کشور عبور کرده اند و افغانستان همیشه محل نزاع بوده است.
تشدید نگرانی های امنیتی در افغانستان و یک مقدار دامنه مانور کشورهای منطقه ای در قبال بحران امنیتی افغانستان بحث های گسترده ای را در چگونگی آینده سیاسی و امنیتی افغانستان به یک هاله ابهام مسیر داده است. یک سوال بسیار عمده در نزد تحلیلگران این است که آیا جغرافیای افغانستان و یا مسیر در حال حرکت امنیتی در افغانستان بیشتر رویکرد کشورهای منطقه ای را در قبال قضیه افغانستان بگونه ای امنیتی مسیر می دهد یا نه آیا رویکردهای اقتصادمحور هم می تواند مسیر امنیتی افغانستان را به همکاری و همگرایی منطقه شکل دهد.
سیف الدین سیحون استاد دانشگاه در برنامه «تحول» گفت: خوش بینی های حکومت به هیچ نتیجه ملموسی دست نیافت. دلیل آن هم روشن است. به این معنا که همیشه در مورد افغانستان بحث های کلیشه ای مانند اینکه افغانستان چهار راه منطقه است و محل عبور کاروان ها در طول تاریخ بوده مطرح می شود. افغانستان از یک جهت موقعیتش یک فرصت در طول تاریخ بوده است ولی همه کس می دانند کسانی که با تاریخ و با پیشینه افغانستان آشنا هستند می دانند که این فرصتی بوده است که افغانستان در طول تاریخ زمینه های تجارت و همگرایی فرهنگی را بین کشورهای جهان مساعد کرده است. اما همزمان همین موقعیت جغرافیایی همواره برایش ایجاد چالش کرده است. کشوری بوده است که معبر برای فتح هند به شمار می آمده است. تمام جهان از کشور عبور کرده اند. و افغانستان همیشه محل نزاع بوده است.
وی افزود: افغانستان یک فرصت را از دست داد این که چین به عنوان همگرایی منطقه ای یک کمربند و خط ترانزیتی و خط ابریشم را ساخت که این متاسفانه از یک خط ترانزیتی از طریق پاکستان با مبلغ شصت و دو میلیون به بندر گوام وصل شده و ازطریق تمام زیرساخت های لازم برای توسعه اقتصادی از طریق پاکستان چینایی ها ارجاع می دهند. این نشان می دهد که دیپلماسی پاکستان در سیاست های منطقه ای حرف اول را می زند. افغانستان در این موارد همه فرصت ها را از دست داد و به این دلیل از دست داد که مدیران آن ظرفیت نداشتند که توانایی های مدیریتی داشته باشند که ارایه کنند و مشارکت دهند و امنیت برپا کنند. بنابراین هم تاجیکستان و هم افغانستان از مسیر راه ابریشم عقب ماندند.
استاد دانشگاه، در ارتباط با همگرایی منطقه ای از جانب افغانستان بیان داشت: تجارت و داد و ستد منطقه ای و همگرایی به این ارتباط دارد که ما چقدر در این تعاملات با هم توانایی های این همکاری ها را داریم و هم از نظر زیرساخت ها و هم از نظر امکانات و هم از نظر تامین امنیت و ایجاد زیر ساخت ها. امروزه می دانیم که جهانی شدن برای این است که با همکاری ها امنیت را بر پا می دارند و توسعه اقتصادی را ایجاد می کنند و خیلی از مسایل اینچنین دیگر. اما بحث این است که افغانستان چه ظرفیتی برای مشارکت در این همایش ها و در این همکاری های منطقه ای دارد.
به باور وی، افغانستان اینگونه فرصت هایش را در دوران مختلف از دست داده است خط ابریشم از مسیرش که به سود افغانستان بود منحرف شد. افغانستان یک راه دارد آن هم اینکه از طریق ایجاد زیرساخت های لازم، از طریق برپایی امنیت، از طریق نهادها و برپایی نهادهای مستقل و دایمی برای بقا و حفظ روابط فرصت ها رادوباره به دست آورد. زیر ساخت های لازم زیربناهای معیاری داشته باشد، زمینه های قانونی داشته باشد که تجارت و ترانزیت را با روش معیاری خودش حفظ کند. اگر فردی یا تاجری که از آن وارد می شود و از کشور دیگر تا مرحله دیگر انتقال پیدا می کند اخاذی صورت نگیرد و در معرض تهدید و ناامنی قرار نگیرد همه اینها بر عهده نهادها است. از این جهت افغانستان در فقدان نهادهای کارآمد و در نبود درک و دید استراتژیکش روی منافع خودش این فرصت ها را از دست داد اما از یک جهت راه افغانستان به سوی همکاری و همگرایی منطقه ای است.
سیحون افزود: اگر افغاستان عضو اکو است باید همان منافعی را که اکو در صدر برنامه های خودش قرار داده، همکاری های اقتصادی، مبادلات فرهنگی، ایجاد زیرساخت های لازم در زمینه ترانزیت، انرژی تعلیم، آموزش و پرورش نبوده است. اما سوال اینجا است که اکو در کدام یک از این هدف های خود یک گام برداشته است. سارک در کدام یک از هدف های خود یک گام برداشته است. در حقیقت کشورهای عقب مانده و ضعیف، کشورهایی که زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی ناهمگون هستند و توان مشارکت را با نهادها و اقتصادهای جهانی و پیشرفته ندارند و از این مبادلات زیان می بینند و آسیب می بینند، اینها در شان آن مشارکت واقعی در سطح بین المللی نیستند.
وی ادامه داد: ولی این معنای آن را ندارد که افغانستان برای آن آرزوها و آن آمال سعی نکند. افغانستان از هم اکنون باید مسیر خود را مشخص کند. اقتصاد تولیدی داشته باشد، زیرساخت های خود را ایجاد کند، امنیت برپا کند و بعد از آن در یک مشارکت منطقه ای برای همگرایی منطقه ای برای توسعه اقتصادی که مطرح کردم، برای فقر زدایی برای تبادل علمی و فنی برای تجارت معیاری، برای امنیت و برپایی یک ساحه امن در این جغرافیا باید همکاری صورت بگیرد.