ویژه نامه؛ صدای پای بهار

عید نوروز و سنّت های پسندیدۀ آن مورد تأیید اسلام است. در این ایام، بازار مهمانی و دید و بازدید بسیار پررونق است. با آغاز سال نو، روح تازه ای در جان افراد دمیده می‌شود. این فرصت مانند سکوی پرش به سوی نیکی هاست؛ نیکی هایی که در قرآن کریم، به پیشی گرفتن در آن تشویق شده اند. این فضای زیبایی که با آغاز سال نو و طراوت فصل بهار، در اهالی نوروز پدید می آید، فرصتی برای تجربه های تازه معنوی است. برخی تنها نیازمند تغییر نگاه هستند تا آداب و تشریفات نوروزی خود را به سوی آسمانی و معنوی شدن، تغییر دهند.

تاریخچه و آداب و رسوم نوروز
جشن نوروز با تحویل سال یا لحظهٔ اعتدال بهاری آغاز می شود. در دانش ستاره شناسی، اعتدال بهاری یا اعتدال ربیعی در نیم کره شمالی زمین به لحظه ای گفته می شود که خورشید از صفحه استوای زمین می گذرد و به سوی شمال آسمان می رود. این لحظه، لحظه اول برج حمل نامیده می شود. نوروز قرن هاست بر همه جشن های جهان فخر می فروشد، جشن جهان است و روز شادمانی زمین، آسمان و آفتاب و جوش شکفتن ها و شور زادن ها و سرشار از هیجان هر آغاز. جشن های دیگر، اغلب انسان ها را از کارگاها، مزرعه ها، دشت و صحرا، کوچه و بازار، باغ ها و کشتزارها، در میان اطاق ها و زیر سقف ها و پشت درهای بسته جمع می کند؛ اما برخلاف آن جشن های ملی، نوروز همه را به دشت و صحرا، استشمام بوی عطر گل ها، مشاهده درخشش آفتاب، شنیدن نغمه های دل انگیز بلبلان و گنجشک ها، خروش پر شتاب رودخانه ها و نغمه دل انگیز لرزش طبیعت و دریاها دعوت می کند.

نوروز در کشورهای آسیای میانه
گذشته از ایران، افغانستان و تاجیکستان، در آسیای صغیر و یونان، برگزاری جشن ها و آیین هایی را در آغاز بهار سراغ داریم. در منطقه ی «لیدی» و «فری ژی»، براساس اسطوره های کهن، به افتخار سی بل، الهی ی باروری و معروف به مادر خدایان، و الهه یآتیس، جشنی هنگام رسیدن خورشید به برج حمل و هنگام اعتدال بهاری، برگزار می شد. مورخان از برگزاری آن در زمان آگوست شاه در تمامی سرزمین فری ژی، یونان، لیدی و آناتولیخبر می دهند؛ به ویژه از جشن و شادی بزرگ در سه روز 25 تا 28مارس(4 تا 7 حمل). جشن های کهن نوروز در حوزۀ تمدنی ایران، افغانستان، تاجیکستان و از هندوستان تا آسیای مرکزی برگزاری می شده است، تا جایی که امروز، آیین های نوروزی در دیگر کشورهای جهان حتی در گوشه هایی از آفریقا نیز به چشم می خورد. چین، زنگبار و حوزه هایی خارج از ایران، افغانستان و تاجیکستان نیز، امروز با آیین و جشن های نوروزی تا حدودی آشناشده اند. اکنون که سازمان ملل نوروز را به ثبت جهانی رسانده و برپایی جشن های نوروزی را در سطح کشورها به رسمیت شناخته است، نگاهی به کشورهای حوزۀ نوروز و برپایی آیین نوروز در آن کشورها خواهیم داشت؛ کشورهایی که زمانی در حوزۀ تمدنی ایران، افغانستان و تاجیکستان قرارداشتند و هر یک به نوعی نوروز را آغاز زایش طبیعت می خوانند و سنت های نوروزی را ارج می نهند.

اسلام و نوروز
در روایات، اعمال و آداب مختلفی برای این روز بیان شده که خود حاکی از ارزش و اهمیت این روز دارد:
1.طهارت و پاکیزگی
امام صادق علیه السلام می فرماید: هرگاه نوروز فرا رسد غسل کرده و پاکیزه ترین لباسهایت را پوشیده و از معطرترین عطرهایت استفاده کن و آن روز را روزه بگیر.
2.هدیه دادن
در روز نوروز هدیه ای برای امیرالمؤمنین علی علیه السلام آورده شد. حضرت فرمودند این هدیه چیست؟ آنان پاسخ دادند امیرالمؤمنین امروز نوروز است امام فرمودند: هر روز را برای ما نوروز کنید.
3 پیامبر اکرم در مورد یاد و ذکر خدا در اعیاد چنین می فرماید: «زینوا اعیادکم بالتکبیر»اعیاد خود را با یاد و ذکر عظمت خدا زینت دهید.
4.صله رحم و دیدار با دوستان

در این روز ارتباط با بستگان و فامیل از اعمال نیکو و شایسته است، در روایات، نتایج و آثار فراوانی برای صله رحم بیان شده است؛ امام باقر علیه السلام می فرماید: ارتباط با خویشان، اعمال را پاکیزه می کند، دارائیها را افزایش می دهد و بلاها را دور می کند و مرگ آدمی را به تاخیر می اندازد.

برترین بهار(امام زمان علیه السلام)
ترسیمی که از امام مهدی(عج) و دستاوردهای آن بزرگمرد، صورت گرفته است؛ مملو از جلوه های بهاری است. بالاتر این که از امام، به عنوان بهار نام برده شده است.
السلام علی ربیع الانام و نضرة الایام/سلام بر بهار مردم، خرّمی دوران
پس همی گویند هر نقش و نگار/مژده مژده نک همی آید بهار

از ویژگی بهار، باران فراوان، جوشش نهرها و چشمه ساران است:
مهدی فاطمه، خود ابر باران خیز، باران بهاری و چشمه جوشان است.
الامام السحاب الماطر و الغیث الماطل و الشمس المضیئه و السماء الظلیله و الارض البسیطه و العین الغریزه و الغدیر و الروضه؛ امام، ابر بارنده، باران پیاپی، آسمان سایه افکن، زمین گسترده، چشمه جوشان، برکه و گلزار است.او در بر جایی قدم نمی گذارد جز آن که بهاری شدن را به آن عرضه می کند و اسماعیل وار، چشمه ها را سیراب می گرداند.

فرصت های طلایی نوروز
با آغاز سال نو، روح تازه ای در جان افراد دمیده می شود. این فرصت مانند سکوی پرش به سوی نیکی هاست؛ نیکی هایی که در قرآن کریم، به پیشی گرفتن در آن تشویق شده اند. این فضای زیبایی که با آغاز سال نو و طراوت فصل بهار، در اهالی نوروز پدید می آید، فرصتی برای تجربه های تازه معنوی است. برخی تنها نیازمند تغییر نگاه هستند تا آداب و تشریفات نوروزی خود را به سوی آسمانی و معنوی شدن، تغییر دهند. خداوند در قرآن این تغییر نگاه را به همگان سفارش کرده و از مؤمنان خواسته است تا از شرایط مادی خود برای توشه اندوزی معنوی، بهره گیرند. سفارش خداوند به ایمان آورندگان چنین است:

وَابْتَغِ فِیمَا آتَاک اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِیبَک مِنَ الدُّنْیا وَأَحْسِن کمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیک. (قصص: 77) در آنچه خدا به تو داده است، سرای آخرت را بجوی و بهره ات را از دنیا فراموش مکن و نیکی کن همچنان که خدا به تو نیکی کرده است.

آسیب شناسی نوروز
عید نوروز و سنّت های پسندیدۀ آن مورد تأیید اسلام عزیز است. شادی و رفت و آمد خویشان با یکدیگر و نظافتی که قبل از عید انجام می شود، مورد تأیید و سفارش اسلام است و بسیار پسندیده می باشد. اما برخی از حواشی عید نوروز که در حدود بیست روز اتّفاق می افتد، ناشایست است و باید از آن اجتناب شود. رفت و آمد خیلی خوب است. به شرط آنکه تفاخر و چشم و هم چشمی و به رخ کشیدن زندگی های تجمّلی در آن نباشد. متأسفانه در بسیاری از دید و بازدیدها فخرفروشی وجود دارد. خانه و وسایل خانه، به رخ مهمانان کشیده می شود و این تفاخر است و گناه آن بسیار بزرگ می باشد. اگر در مجالس دید و بازدید، غیبت و تهمت و شایعه پراکنی و فتنه انگیزی باشد، عید آن افراد به عزا تبدیل می شود. امیرالمؤمنین می فرمایند: «کُلُّ یَوْمٍ لَا یُعْصَی اللَّهُ فِیهِ فَهُوَ عِیدٌ»، یعنی هر روزی که در آن گناه نشود، عید است. در برخی دید و بازدیدها به جای اینکه میوه و شیرینی تناول شود، غیبت می کنند و به قول قرآن کریم، گوشت برادر مردۀ خود را می خورند و عید خود را به عزا تبدیل می کنند.

تغذیه در نوروز
هم زمان با شروع سال نو و شکوفایی طبیعت، بسیار بجاست که با بازنگری در الگوی غذایی و عادات و رفتارهای تغذیه ای خود، فصلی نو و شکوفا را در تغذیه خود نیز آغاز کنیم. در این ایام، بازار مهمانی و دید و بازدید بسیار پررونق است و به همین نسبت، مصرف انواع شیرینی، شکلات، گز، سوهان، پشمک، آجیل و خشکبار افزایش می یابد. به طور کلی برنامه غذایی نادرست و نامنظم و خوردن های پیاپی و بی موقع، به ویژه در این روزها، وضعیت جسمانی را از سلامت و تعادل خود خارج می سازد، مگر آنکه پیش از فرا رسیدن این روزها، با اراده ای استوار، درباره شیوه تغذیه مان تصمیمی جدی بگیریم تا به مشکلی برنخوریم و در پایان این ایام به یادماندنی نیز، بهترین و زیباترین خاطرات نوروزی را در آغاز دفتر سال جدید حک کنیم.

سفرهای نوروزی
لحظه لحظه زندگی انسان سرشار از خاطرات تلخ و شیرین است. خاطراتی که زندگی ما را تشکیل می دهند و گاهی تا آخرین لحظه عمر نیز باعث شادی یا رنجش خاطرمان می شوند. خاطره سازترین وقایعی که در زندگی رخ می دهند، بیشتر در زمان های خاصی صورت می گیرند. فرصت ها نیز مانند ابرها در حرکتند و تکرارناپذیرند. به راحتی می توان ادعا کرد که یکی از زیباترین و خاطره سازترین مقاطع زمانی، سفرهایی است که هر کس در طول عمر خویش انجام می دهد.چه سفرهای کوتاه و داخل شهری و چه سفرهای طولانی و بلند مدت و این مطلب را با رجوع به سفرنامه ها می توان دریافت.

ادبیات نوروزی
بهار آمده است با قامتی خجسته و سبزینه پوش. یادآور بلندای قیامت، و هر غنچه و گلی که قد می کشد، پیراهنی از معاد بر تن دارد.بهار آمده است با آیینه ای در دست از حکمت و معرفت و شکفتن، سرشار از آوازِ چلچله های بیداری، شوقمند و بی قرار؛ چونان پرنده ای که از قفس رها می شود. بهار آمده است؛ این راز برجسته طبیعت، این تحول و تغییر، این خاطره معطّر خاک، این غلغله گل و چهچهه بلبل و رقص سنبل. بهار آمده است؛ عطر کمال طبیعت، سرّ عیان شده عظمتِ خلقت، نشانه نور، اشاره سرور، رمز شگفتی و شادی، فصل زیبای بیداری. سلام بر بهار، سلام بر ماه گل نشان، سلام بر رستاخیز رنگ ریز طبیعت. سلام فراوان بر بهاران و هر چه بهاری است. سلام بر سبزه نای دوستی و سلام بر همه دوستان!