فرزندان مادران ایرانی و پدران خارجی «اجانب» هستند؟

شورای نگهبان قانون اساسی، ماده واحده لایحه اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی را به استناد یکی از احکام قانون اساسی رد کرده است. حکمی که در آن، به دولت تکلیف کرده مانع از نفوذ اجانب شود.

ماجرای پرپیچ و خم تصویب لایحه اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی و پدران خارجی، بالاخره در ثور/اردیبهشت امسال پس از 90 سال به نتیجه رسید و ماده واحده پس از تصویب در صحن علنی برای مرحله نهایی قانونی شدن به شورای نگهبان قانون اساسی رفت.

متن ماده واحده به این شرح است:
فرزندان حاصل از ازدواج شرعی از مردان غیر ایرانی که قبل و یا بعد از تصویب این قانون متولد شده یا می‌شوند، از قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام شمسی به درخواست مادر ایرانی در صورت نداشتن مشکل امنیتی (با تشخیص وزارت اطلاعات) به تابعیت ایران در می آیند. فرزندان مذکور پس از رسیدن به سن 18 سال تمام شمسی در صورت عدم تقاضای مادر ایرانی می‌تواند تابعیت ایران را تقاضا کند که در صورت نداشتن مشکل امنیتی (با تشخیص وزارت اطلاعات) به تابعیت ایران پذیرفته می‌شود. پاسخ به استعلام امنیتی باید حداکثر ظرف مدت سه ماه انجام شود و نیروی انتظامی نیز مکلف است نسبت به صدور پروانه اقامت برای پدر غیر ایرانی در صورت نداشتن مشکل امنیتی (با تشخیص وزارت اطلاعات) اقدام کند.

ولی باز هم شورای نگهبان اعلام کرده این مصوبه با قانون اساسی مغایرت و مشکل امنیتی دارد.

نگرانی شورای نگهبان از نفوذ اجانب
به گفته سخنگوی شورای نگهبان، دلیل عدم انطباق این ماده واحده با قانون اساسی در این است که اطلاق اعطای تابعیت خلاف موازین شرعی و بند 5 اصل 3 قانون اساسی است. اصل 3 قانون اساسی می گوید: «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را به کار برد.» همچنین در بند 3 این اصل «طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب» از وظایف دولت برشمرده شده است.

می توان اینطور برداشت که از نظر اعضای شورای نگهبان، اعطای تابعیت به فرزندان مورد بحث، باعث «نفوذ اجانب» در کشور می شود و گرفتن تاییدیه از وزارت اطلاعات هم تضمین کننده جلوگیری از نفوذ اجانب نیست.

سوای آن که وزارت اطلاعات به عنوان اصلی ترین متولی امنیت خارجی و داخلی، باید آنچنان اشراف کامل به همه مسایل امنیتی از جمله خطر نفوذ اجانب داشته باشد که بی دلیل و بدون مطالعه و مستندات کافی، به کسی مجوز اخذ تابعیت ایرانی ندهد، باید به این نکته توجه کرد که آیا فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، «اجانب» و بیگانگان شمرده می شوند؟

ظاهرا از دیدگاه اکثریت اعضای شورای نگهبان، پاسخ به این سئوال مثبت است و در نگاه آنان، دادن تابعیت یعنی رسمیت بخشیدن به رابطه حقوقی بین دولت ایران و شهروندان، باعث نمی‌شود این فرزندان، ایرانی و خودی شمرده شوند.

به بیان دیگر، در ذهن اعضای شورای نگهبان این است که چون پدر این فرزندان، بیگانه و اجنبی است، فرزندان هم بیگانه و اجنبی خواهند بود و دادن اوراق هویتی مانند شناسنامه، کارت ملی و گذرنامه، باعث تبدیل وضعیت آنها از بیگانه به اتباع نخواهد بود.