آرمان رهایی قدس در پرتو وحدت امت اسلام، بیداری و مقاومت اسلامی
(1) ایجاد همگرایی میان امت اسلامی
از زمان اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی که حمایت آمریکا و انگلیس را با خود به همراه داشت، تاکنون راهکارهای مختلفی برای مقابله با رژیم صهیونیستی جهت آزادسازی فلسطین و قدس شریف مورد توجه و دقت نظر قرار گرفته است. این راهکارها به دلیل ضعف استراتژیک و فقر تئوریک هیچ کدام نتوانسته است در برابر استراتژی تجاوز و اشغال رژیم صهیونیستی، چالش جدی ایجاد کند. به همین دلیل روز جهانی قدس فرصتی است تا راهکارهای جدید و جدی به منظور تولید فشار بر رژیم صهیونیستی و حامیان بینالمللی آن در دستور کار قرار گیرد.
راهکارهایی که تاکنون به منظور مقابله با رژیم اسرائیل پیگیری شده، بیشتر جنبهی ملی و ناسیونالیستی داشته است. راهکار ملیگرایانه از سوی سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) دنبال شده است که عملا کوچکترین اثری در پی نداشته و کمکی به روند آزادسازی فلسطین و قدس شریف نکرده است. هم چنین راهکار ناسیونالیستی (محور عربی) که بر بنیاد بسیج امکانات کشورهای عربی برای آزادسازی فلسطین استوار میباشد، نه تنها سپر امنیتی در برابر اشغالگریهای رژیم صهیونیستی تولید نکرده بلکه اسرائیل را بیش از هر زمان دیگر جسورتر ساخته است تا سیاستِ از نیل تا فرات را کماکان در دستور کار خود داشته باشد.
واقعیت میدانی این است که این دو راهکار که بر محور ملی و محور عربی استوار میباشند در دهههای گذشته به صورت آشکار ناکارآمدی خود را نشان داده و بر همگان روشن شده است که اینگونه راهکارها توان و ظرفیت لازم برای آزادسازی فلسطین و قدس شریف را ندارند.
نمونهی آن را میتوان در رویارویی ارتشهای عربی با رژیم اسرائیل مشاهده کرد. ارتشهای عربی در چند جنگ نه تنها نتوانستهاند فلسطین را آزاد سازند، بلکه بخشهای وسیعی از سرزمین اسلامی و عربی را نیز به دشمن سفاک واگذار کردند. در نهایت مصر با امضای قرارداد صلح با اسرائیل در کمپ دیوید، آرمان آزادسازی فلسطین را رها کرد و عملا شکست خود را در برابر رژیم اشغالگر قدس پذیرفت.
جنبش آزادیبخش فلسطین که متشکل از عمدهترین جنبشهای فلسطینی با تفکر چپ ملی بود، سرانجام در مسیر مبارزات سیاسی و نظامی، خود را ناتوانتر از آن دید که بتواند آرمان فلسطین را محقق سازد. به این ترتیب این جنبش نیز در مسیر سازش با دشمن قدم نهاد و بالاخره با امضای قرارداد "اسلو " از اهداف مبارزاتی خود عقبنشینی کرد.
این جنبش پس از امضای قرارداد اسلو نگاهش به رژیم صهیونیستی بوده تا بخشی از سرزمینهای فلسطین را به آن واگذار کند و اجازه دهد دولت فلسطینی در بخش محدودی از فلسطین برپا شود.
شکست این دو تجربه با سازکار ملی و عربی، اکنون به ما گوشزد میکند که با اینگونه راهکارها نمیتوان در راستای آزادسازی فلسطین به صورت جدی عمل کرد. به همین دلیل است که حضرت امام خمینی(ره) با گذار از محور ملی و عربی، بحث امت اسلامی را پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان راهکار جدید مقابله با رژیم صهیونیستی برای آزادسازی فلسطین و قدس شریف مطمح نظر قرار داد.
روز قدس فرصتی است تا از این ظرفیت عظیم یعنی ایجاد و گسترش خشم امت اسلامی علیه رژیم اشغالگر قدس به صورت بهینه استفاده کنیم و از تجربههای شکست خوردهی گذشته که عمدتا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی رایج و مرسوم بود، دست برداریم.
در واقع تجربهی امت اسلامی به عنوان راهکار مقابله با رژیم صهیونیستی که مبنای تئوری جدید حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت، قویترین عامل فشار علیه رژیم صهیونیستی و حامیان فرامنطقهای آن به شمار میرود.
پس از مطرح شدن این راهکار توسط حضرت امام (ره) بسیاری از کشورهای اسلامی، روز جهانی قدس را یکی از ظرفیتهای ایجادشده برای امت اسلامی به منظور همگرایی بیشتر در سیاستهای اعلامی و اعمالی خود مورد توجه و دقت نظر قرار دادند. در واقع تجارب ناکام گذشتهی کشورهای عربی مبنای تئوری جدید امام خمینی (ره) بر پایهی امت قرار گرفت و موجب وارد کردن هجم وسیعی از کشورهای اسلامی در این معادلهی جدید شد.
از این رو در شرایط حاضر تمرکز جهان اسلام براین مبنا میتواند توازن قوا را در منطقه به نفع کشورهای اسلامی، محور مقاومت و جنبشهای تاثیرگذار فلسطینی تغییر دهد؛ زیرا تاکید بر امت اسلامی به عنوان راهکار مقابله با رژیم اشغالگر قدس از یک سو سبب همگرایی میان دنیای اسلام میگردد و از سوی دیگر فشارهای همهجانبه و هجمههای سنگین و گستردهای را بر متجاوزان وارد میکند.
بنابراین بسیار بجاست که به جای راهکارهای ناکام گذشته مانند محور ملی و محور عربی بر راهکار امت اسلامی برای مقابله با رژیم صهیونیستی و آزادی قدس شریف تمرکز کنیم و آن را به عنوان نسخهی بیبدیل آزادسازی فلسطین و رهایی قدس مورد توجه قرار دهیم.
(2) تقویت بیداری اسلامی با رویکرد فرهنگی
اعلام روز جهانی قدس از سوی امام خمینی (ره) نقطهی عطف در تاریخ تحولات جهان اسلام به شمار میرود. از آن زمان تا امروز هر ساله مسلمانان در اقصینقاط جهان روز جهانی قدس را گرامی میدارند و در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان برای آزادسازی فلسطین از اشغال صهیونیستها به خیابان میآیند و تظاهرات میکنند. بنابراین روز جهانی قدس تاثیر شگرفی بر جنبشهای اسلامی و مردمی در منطقه داشته است. این تاثیرگذاری طی سالهای اخیر بیشتر شده است.
به این ترتیب روز جهانی قدس تاثیر عمیق خود را در پیدایش بیداری اسلامی داشته است. در واقع پیوند گسست ناپذیر میان روز جهانی قدس و موج بیداری اسلامی در منطقه وجود دارد. اینکه مردم در همهی کشورهایی که بیداری اسلامی در آن شکل گرفته، بحث آزادی فلسطین و مخالفت با رژیم صهیونیستی را مطرح میکنند، نشانگر همین پیوند میباشد.
یکی از تاثیرات روز جهانی قدس بر تقویت بیداری اسلامی این است که جوامع اسلامی با تغییرات گستردهی فرهنگی طی سال های گذشته روبرو شده است. فرهنگ سیاسی جهان اسلام از سطح انفعال خارج شده و مخالفت با رژیم صهیونیستی روز به روز توسعه می یابد. در حقیقت امام خمینی (ره) روز جهانی قدس را با رویکرد تغییر فرهنگی مطرح کرد. زیرا تغییر فرهنگی بستر و زمینهای برای تغییرات سیاسی، اجتماعی و نظامی میباشد.
بدون تغییر ساختاری در فرهنگ جوامع، بسیج امکانات سیاسی و نظامی در جهان اسلام برای آزادسازی فلسطین از اشغال و آزادسازی ملتها از وابستگیهای سیاسی، اقتصادی و نظامی امکان پذیر نیست. بنابراین اعلام روز جهانی قدس را میتوان یک راهبرد فرهنگی به منظور تغییرات اجتماعی از سوی امام خمینی (ره) تعریف کرد. هدف حضرت امام (ره) این بود که از طریق فرهنگ جوامع اسلامی، بیداری اسلامی را در منطقه رقم بزند. تا زمانی که مفاهیم غربی، شاخصهای فرهنگی کشورهای اسلامی را مفصلبندی کند، امید چندانی به آزادسازی فلسطین وجود نخواهد داشت.
در واقع رسوب مفاهیم غربی در اذهان و نگرشهای دولتمردان کشورهای اسلامی یکی از اصلیترین موانع در راه آزادسازی فلسطین و قدس شریف است. اندیشههای ملیگرایانه و جداسازی واحدهای سیاسی بر محور منافع ملی و همچنین همپیمانی و وابستگی بسیاری از حاکمان جوامع اسلامی به غرب و امریکا، مانع اصلی گسترش فرهنگ اسلامی است. از این رو امام خمینی (ره) با درک وضعیت جهان اسلام و مشکلات فرهنگی آن با اعلام روز جهانی قدس، تغییرات فرهنگی را در جوامع اسلامی توسعه داد.
او میدانست که آزادسازی قدس زمانی امکانپذیر است که دولتهای حاکم در جهان اسلام، نخبگان کشورهای اسلامی و عموم مردم، اصول و مفاهیم غربی را کنار گذاشته و به جای آن، مفاهیم و ارزشهای اسلامی را باور کنند.
اکنون نیز بدون توسعه ی مفاهیم و ارزش های اسلامی، امکان پیگیری آزادسازی فلسطین در جهان اسلام وجود ندارد. بر همین اساس بود که امام تاکید داشتند که دانشگاه ها باید اسلامی شوند تا مفاهیم اسلامی جایگزین مفاهیم غربی گردند.
در حال حاضر با وجود برخی موانع و چالشها، اندیشمندان مسلمان برای تحقق دستاوردهای روز جهانی قدس، تلاشهای قابل توجهی را بر اساس رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری امام خامنهای آغاز کرده اند که نویدبخش فردای روشن برای کشورهای اسلامی است. همچینن طی سالهای اخیر جرقههای امیدوارکننده در بخشی از کشورهای اسلامی در زمینهی بازگشت عمومی مردم به مسالهی فلسطین و آزادسازی قدس شریف مشاهدهپذیر است. در صورتی که این روند تقویت شود و از حالت بالقوه به بالفعل در همهی جوامع اسلامی تبدیل شود، آزادسازی فلسطین و قدس شریف قطعی خواهد بود؛ زیرا هیچ قدرتی در برابر ایمان و اعتقادات اسلامی توان مقاومت نخواهد داشت.
بنابراین روز جهانی قدس فرصتی است تا موج بیداری اسلامی و تغییر فرهنگی بر مبنای ارزشهای اسلامی را بیش از پیش تقویت کنیم و به این ترتیب اصول و مفاهیم غربی را در حاشیهی تحولات قرار دهیم. در صورتی که تحولات اجتماعی در کشورهای منطقه به درستی مدیریت شود و توسط دشمن مصادره نگردد، این امید وجود دارد که بار دیگر موج بیداری اسلامی تمام منطقه را در نوردد و دشمن را در موضع انفعالی قرار دهد.
در واقع روز جهانی قدس به ما این ظرفیت و امکان را می دهد که فرهنگ و ارزشهای اسلامی را تبدیل به گفتمان غالب کنیم تا جایی که مفاهیم اسلامی در همهی امور سرلوحهی سیاستگذاران کشورهای اسلامی قرار گیرد.
درست است که هنوز فضای سیاسی در بسیاری از کشورهای اسلامی بر اساس مفاهیم غربی بنا و برپا شده است، اما به یاد داشته باشیم که توده های مردمی هنوز با سنت های اسلامی نفس می کشند و ارزش های غربی را یک نسخه ی نامانوس، غیرموثر و ناکارآمد برای حل مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود تلقی می کنند. نه ناسیونالیسم و نه سکولاریسم هیچ یک نتوانسته گرهی مشکلات مردم را باز کند. بنابراین وظیفهی متفکران اسلامی، استادان دانشگاهها و صاحبنظران این است که از روز جهانی قدس به عنوان فرصت مهم و کلیدی در راستای کنار گذاشتن مفاهیم غربی و توسعه ارزشهای اسلامی و به تبع آن، تقویت بیداری اسلامی برای تحقق دستاوردهای این روز بزرگ استفاده کنند.
(3) توسعه محور مقاومت
با پیروزی انقلاب اسلامی، راهکار اسلامی برای آزادسازی فلسطین به عنوان یک راهکار جدید مطرح شد. روز جهانی قدس در حقیقت یکی از ارکان این راهکار است؛ به این معنا که باید مقاومت اسلامی در فلسطین و محیط پیرامونی آن ایجاد و تقویت شود و با روز جهانی قدس در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگیِ جهان اسلام عمق یابد.
این مهم سالهاست که در بسیاری از جوامع اسلامی عملیاتی شده و در ساختار فرهنگی کشورهای اسلامی ریشه دوانده است. به این ترتیب در شرایط حاضر، هم مقاومت اسلامی در جبههی فلسطین شکل گرفته و هم ارتباط این مقاومت با کشورهای اسلامی برقرار شده است. از این رو واکنشی که امروزه جوامع اسلامی نسبت به مقاومت نشان میدهند کاملا مثبت است. به همین دلیل است که امروزه محور مقاومت در کشورهایی چون عراق، سوریه، لبنان، یمن و فلسطین توانسته بسیاری از نقشههای دشمن را نقش بر آب کند و تهدید امنیتی جدی برای رژیم اشغالگر قدس بیافریند.
در این راهبرد مردم در کل دنیای اسلام به عنوان پشتیبان اصلی و حامی کلیدی جبههی مقاومت مطرح هستند و البته این مهم بدون ارتباط عمیق میان شهروندان کشورهای اسلامی و محور مقاومت قابل اجرا و تحقق نمیباشد. روز جهانی قدس این ارتباطگیری و پیوند عمیق و ناگسستنی را میان مردم و جبههی مقاومت تسهیل و فراهم کرده است. به همین دلیل نقش روز جهانی قدس در تقویت و گسترش محور مقاومت ضد صهیونیستی غیر قابل انکار است.
پیشرفتهایی که طی سالهای گذشته در کشورهایی مانند سوریه، عراق و یمن شاهد بودهایم از همین منظر قابل ردیابی است. در واقع محور مقاومت و پیوند آن با روز جهانی قدس نقش اصلی را در تحولات کشورهایی نظیر سوریه، عراق و یمن طی سالهای اخیر ایفا کرده است. بر این اساس میتوان شکلگیری گروههای مقاومت در کشورهای مختلف از جمله لبنان و فلسطین را نیز مورد بررسی قرار داد که طی چند دههی اخیر وضعیت تفوقطلبی و برتریطلبی کامل ارتش رژیم صهیونیستی در جنگ با اعراب را کاملا تغییر داده است.
در سوریه و عراق نیز چنانکه اشاره شد، شکلگیری نیروهای مردمی و جنبشهای مقاومت که در رویارویی با گروههای تروریستی و تکفیری مورد حمایت امریکا به منصه ظهور رسیدند و در نهایت فتنهی هدایتشده از سوی امریکا را زیر نام داعش نابود کردند، از همین منظر قابل تحلیل است. بنابراین تمام این فتوحات از آثار و نتایج پاسداشت روز جهانی قدس و تاثیرات آن بر تقویت و گسترش محور مقاومت ضد صهیونیستی و تکفیری در سطح منطقه است. در واقع آثار راهبردی پاسداشت روز جهانی قدس بر تقویت محور مقاومت سبب شده است که بسیاری از کارشناسان، عصر کنونی را عصر پیروزی محور مقاومت در غرب آسیا تلقی کنند. همانگونه که دبیر کل حزبالله لبنان، آقای سید حسن نصرالله در این رابطه تصریح کرده که لبنان از برکت محور مقاومت دوران شکست را به آخر رسانده و عصر پیروزی را آغاز کرده است.
به این ترتیب باید گفت؛ اکنون روز جهانی قدس که مُنبعث از اندیشههای سیاسی امام خمینی (ره) در مورد مساله فلسطین است به یک جریان بیبدیل و ریشهدار در دنیای اسلام تبدیل شده است و همهی مسلمانان روز قدس را تنها راه نجات و در راستای تقویت محور مقاومت ارزیابی میکنند. حضور هر سالهی ملتهای مسلمان در راهپیمایی روز جهانی قدس در حقیقت به معنای آن است که خواست ملت ها برای محو رژیم صهیونیستی از جغرافیای سیاسی جهان خواستهی کاملا جدی و فراموش ناشدنی است.
با توجه به همین خواست و مطالبه است که آمریکا و اسرائیل نگرانی عمیق و جدی از گروههای مقاومت در منطقه دارند و با وقاحت تمام این گروهها را گروههای تروریستی تعبیر و تفسیر میکنند. این در حالی است که هدف اصلی محور مقاومت مقابله با اشغال و تجاوز رژیم صهیونیستی و ریشهکن ساختن تروریزم تکفیری مورد حمایت آمریکا و هدایتشده توسط اسرائیل، از منطقه است.
بر این اساس از زمانی که حضرت امام خمینی (ره) ماه مبارک رمضان را به عنوان روز قدس انتخاب کردند، شاهد تغییر و تحولات زیادی در معادلات منطقه بودهایم که شکلگیری و توسعهی محور مقاومت در درون امت اسلامی یکی از این تحولات به شمار میرود.
رژیم صهیونیستی پس از سال 1967 که به آسانی و ظرف شش روز بسیاری از قسمتهای منطقه را به تسخیر خود درآورد، از زمان انتخاب روز قدس نه تنها نتوانسته منطقهای را تسخیر کند که هرگاه قصد تجاوزگری داشته با پاسخ کوبنده گروههای مقاومت اسلامی روبرو شده و سریعا از منطقه عقبنشینی کرده است. جنگ 33 روزهی حزبالله لبنان و پاسخ کوبندهی محور مقاومت به رژیم غاصب اسرائیل تنها یک نمونهای از این فرایند است.
واقعیت قضیه این است که حضرت امام (ره) با نامگذاری روز جهانی قدس اجازه نداد که قدس در میان ملتهای مسلمان یا حتی افکار عمومی جهان به فراموشی سپرده شود و جنایاتی که صهیونیستها در این مدت انجام دادهاند، از یاد برود. همین عامل سبب شد که گروههای مقاومت در متن و بطن جوامع اسلامی ریشه بگیرند و مورد حمایت جوامع اسلامی و ملتهای آزاده قرار گیرند. امروزه به برکت روز جهانی قدس و نیرومند بودن محور مقاومت، در این روز در کشورهای اسلامی فریاد مرگ بر اسرائیل از نیل تا فرات طنینانداز است. این در حالی است که پیش از این، رژیم صهیونیستی شعار سلطهی سیاسی و فرهنگی از نیل تا فرات را مطرح میکرد.
اکنون محور مقاومت نه تنها شعار محوری رژیم اسرائیل که همانا سلطه ی از نیل تا فرات یا از نیل تا سند بود را به چالش کشیده بلکه سنگرهای مقاومت در بیخ گوش این رژیم سفاک قرار دارد و هر لحظه آماده ی شلیک به سوی پادگان ها و مراکز حساس امنیتی و نظامی صهیونیستها هستند.
تجربهی تحولات سیاسی و نظامی منطقه نشان میدهد که تنها راهحل مساله فلسطین تداوم انتفاضه و مقاومت است. به همین دلیل است که با گذشت چهل سال از ابتکار معجزه گونهی امام راحل، آزادی قدس شریف با رهایی ملت فلسطین از چنگال اشغالگران صهیونیست همچنان آرمان بلند محور مقاومت به شمار میآید. به این ترتیب از منظر استراتژیک، بازپسگیری قدس تنها با رویارویی و مقاومت محقق میشود و همه گزینههای پیشنهادی برای حل مسالهی فلسطین مانند عادیسازی روابط عربها و رژیم صهیونیستی و قانونی کردن تعامل با این رژیم محکوم به شکست است و هرگز قدس را آزاد نخواهد کرد. راز تقویت و توسعهی جبههی مقاومت در همین نکته نهفته است.
(4) طرح فلسطین به عنوان اولویت جهان اسلام
مخالفان آرمان آزادسازی فلسطین هنوز در تلاشند تا فلسطین را از متن تحولات جهان اسلام خارج سازند. از این رو کوشش برای جایگزینی اولویت فلسطین با اولویتهای قومی و پدیدهی تکفیری همچنان از سوی شماری از کشورهای مرتجع منطقه در جریان است. روز جهانی قدس فرصتی است تا کشورهای مرتجع منطقه و طرفدارانِ تفکر سازش با رژیم اسرائیل زیر فشار افکار عمومی جهان اسلام قرار گیرند.
طی سالهای گذشته هر چند تفکر سازش با رژیم صهیونیستی نسبت به گذشته آشکارتر وارد صحنه شده است و این حلقه میکوشند تا با ایجاد محدودیت و موانع بر سر راه بالفعل شدن همهی ظرفیتهای روز جهانی قدس به اهداف شوم خود دست یابند، اما غافل از اینکه روز جهانی قدس تاکنون نشان داده که جوامع اسلامی نسبت به اولویت فلسطین حساسیت بالایی دارند. حضور مسلمانان هر ساله در تظاهرات روز قدس نشانگر این است که جوامع اسلامی انگیزههای ضد صهیونیستی قوی دارند و خواهان آزادسازی فلسطین هستند.
هر چند متاسفانه تاکنون از این ظرفیتِ بالا آنگونه که باید استفاده نشده است، اما با صراحت میتوان گفت که روز جهانی قدس این ظرفیت را دارد که مجددا فلسطین را به عنوان اولویت نخست جهان اسلام در اذهان عمومی مطرح سازد. از این رو به نظر میرسد هر نوع تلاش برای جایگزینی اولویت فلسطین با اولویتهای ملی، قومی و یا پدیدهی تروریستی- تکفیری نافرجام و عقیم خواهد بود.
در هر برههای که مثلث شوم غربی با سردمداری امریکا، عربی با سرکردگی کشورهای مستبد و مرتجع عربی منطقه و عبری با محوریت رژیم صهیونیستی احساس کردند که میتوانند آرمان قدس شریف را از اولویت جهان اسلام خارج کرده و پروندهی بزرگترین اشغالگری تاریخ را به نفع غاصبان خونریز این سرزمین مختومه کنند، این روز بزرگ همچون روزنهی امید در برابر ملتهای اسلامی و مردم فلسطین قرار گرفته است.
در واقع روز جهانی قدس به عنوان ابتکار تاریخی امام خمینی (ره) در مبارزه با ظلم توانسته است در طول چهل سال گذشته مستمراَ این اولویت را برای جهان اسلام حفظ کند و از آن به عنوان یک ظرفیت جهانی برای همگرایی امت اسلامی و مقابله با توطئهها بهره بگیرد. درحقیقت مساله فلسطین با هویت اسلامیِ ملتهای مسلمان گره خورده است و امت اسلام هیچگاه اجازهی جدایی سرزمین اسلامی فلسطین را نخواهد داد و به این ترتیب رژیم اسرائیل هیچگاه در اهدافش پیروز نخواهد شد.
کوتاه سخن اینکه قدس قلب فلسطین و اسلام است. از این رو همواره در صدر تحولات جهان اسلام باقی میماند و از اولویت نخست جهان اسلام هرگز خارج نخواهد شد. از منظر دیگر روز قدس، روز مبارزه با ظلم است. بنابراین مادامی که رژیم ستمگر و ظالم اسرائیل در این منطقه وجود داشته باشد، روز قدس وجود دارد زیرا هدف غاییِ روز جهانی قدس این است که ریشهی ظلم را براندازد و مستضعفین را بر سرنوشتشان حاکم کند.
با توجه به این رهیافت، با قاطعیت میتوان گفت که مسالهی فلسطین و راهپیمایی روز قدس نه تنها در افکار عمومی جهان اسلام و ملتهای مبارز و ضد استکبار فراموش نمیشود، بلکه همواره در صدر تحولات جوامع اسلامی باقی خواهد ماند، زیرا در این نگاه، رژیم صهیونیستی، رژیم جعلی و غاصب است و هیچ حقی در سرزمین فلسطین ندارد.