رونمایی از مجموعه مقالات سومین همایش گفت وگوی اندیشمندان ایران و افغانستان؛ لازمۀ رسیدن جامعه به توسعۀ پایدار، نخبه گرایی است

قائم مقام وزارت علوم جمهوری اسلامی ایران در بخش بین الملل خواستار ایجاد انجمن روسای دانشگاه های بزرگ ایران و افغانستان، ایجاد شعبه مشترک دانشگاه ها و همچنین انجام تحقیقات مشترک میان نخبگان و اندیشمندان دو کشور شده و از وزارت تحصیلات عالی افغانستان نیز خواسته در این زمینه توجه کند.

 برنامه رونمایی از کتاب گفت وگو بر محور توسعه، مجموعه مقالات سومین همایش گفت وگوی اندیشمندان ایران و افغانستان از سوی دانشگاه علامه طباطبایی تهران با همکاری انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، روز دوشنبه(27 دلو/ بهمن) برگزار شد. مهمان ویژه این برنامه، دکتر عبدالظاهر شکیب، رییس آکادمی علوم افغانستان بود که به تهران سفر کرده است.

دکتر دین پرست، دبیر علمی این همایش و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی در این نشست، با بیان این که این دانشگاه در طول سال های گذشته به دنبال همکاری با موسسات علمی و پژوهشی افغانستان بوده، گفت که تاکنون سه دور گفت وگوهای جدی اندیشمندان دو کشور برگزار شده است.  

وی با اشاره به موضوع سومین دور گفت وگوی اندیشمندان ایران و افغانستان در مورد توسعه، خاطرنشان کرد که مجموعه مقالات متعددی در این مورد ارسال شده بود که پس از داوری سخت گیرانه، 18 مقاله گزینش شده و در کتابی جامع و همه جانبه منتشر شده است.

در ادامه این نشست، سالار آملی، قائم مقام وزارت علوم ایران در امور بین الملل، با تشکر از دانشگاه علامه طباطبایی که در ایجاد  ارتباطات بین المللی در یک سال گذشته کوشا بوده، نقش نخبگان را در جوامع بشری روز به روز آشکارتر دانسته و تأکید کرد که دانشمندان باید بتوانند پیچیدگی بحران ها و چالش های کنونی را حل کند.

وی در مورد ارتباطات ایران و افغانستان به دو نگاه چالشی اشاره کرد که نخبگان باید به آن توجه کنند؛ یکی، ایران هراسی و افغانستان هراسی و دیگری تهدید یک جامعه، یک ملت، یک قوم و...، که باید از دو سو برداشته شود.

دکتر آملی خواستار ایجاد انجمن روسای دانشگاه های بزرگ ایران و افغانستان شد و ابراز امیدواری کرد که وزارت مربوط در افغانستان به این ساختارسازی توجه کند و آن ها اسامی دانشگاه های ایرانی را به طرف افغانستانی اعلام کرده اند.

از سوی دیگر، وی خواستار ایجاد شعبه مشترک دانشگاه های ایران و افغانستان، به عنوان مثال دانشگاه علامه طباطبایی با دانشگاه کابل در برخی رشته ها و دانشکده ها شد.

پیشنهاد سوم قائم مقام وزارت علوم ایران در بخش بین الملل به نخبگان دو کشور، ورود به کارهای تحقیقاتی مشترک است، زیرا دانشگاه های افغانستان فعلا در بعد آموزشی قرار دارند دانشگاه های ایران به کمک دانشگاه های افغانستان می توانند پروژه های تحقیقاتی را تعریف کنند.

دکتر دهقانی فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در سخنانی تأکید کرد که در این دانشگاه آماده اند زمینه ها و بسترهای گفتگوی علمی بین دو کشور را گسترش و توسعه بدهند.

مهمان دیگر این نشست، عبدالغفور لیوال، سفیر افغانستان در ایران بود.

وی با بیان این که ما به خاطر ایجاد مناسبات و روابط بین دو کشور، نیاز به گفت وگو داریم، تأکید کرد که باید شناخت جدید از هر دو کشور، ماهیت توسعه محور داشته باشد.

لیوال با اشاره به ضرورت افغانستان شناسی و ایران شناسی، تأکید کرد که کار علمی دو کشور را به یک نتیجه برد برد در مناسبات اقتصاد محور می رساند. ما در پهلوی فرهنگ و ارزش های مشترک، می توانیم منافع مشترک هم داشته باشیم.

بهادر امینیان، سفیر ایران در افغانستان نیز با اشاره به این که عامل فرهنگ، عامل اصلی در توسعه هر جامعه ای تلقی می شود، و پیش بران اصلی مفهوم توسعه، نخبگان هر جامعه هستند، به بیان آسیب ها و تهدیدها در توسعه مناسبات دو کشور پرداخت و گفت: "آسیب ها موانع درونی و تهدیدها مسائلی است که از خارج در برابر جوامع قرار می گیرد و تا این دو حل نشود، یک جامعه نمی تواند به توسعه دست پیدا کند و تنها گروهی که می تواند این موانع را برطرف کند، نخبگان هستند".

وی با اشاره به این که اتکا به خارج و نشستن به امید بیگانگان ما را به نتیجه ای نمی رساند، گفت: "این تجربه در ایران و افغانستان وجود دارد، تا در داخل تحول ایجاد نکنیم، ورود بیگانگان حتی با سرمایه های گسترده و مدل های توسعه، تأثیرگذار نیست و فقط به تخریب جوامع منجر می شود".

امینیان یکی از مشکلات دو کشور را نداشتن ارتباط بین نخبگان دانست و تأکید کرد که از ارتباطات بین نخبگان دو کشور استقبال می کنند، و سفارت ایران در کابل آماده فراهم کردن شرایط سفر نخبگان به دو کشور است.

دکتر عبدالظاهر شکیب، رییس آکادمی علوم افغانستان که به تهران سفر کرده، مهمان ویژه نشست رونمایی از کتاب گفت وگو بر محور توسعه، مجموعه مقالات سومین همایش گفت وگوی اندیشمندان ایران و افغانستان بود.

او با بیان این که همکاری و فعالیت های علمی، نیازمندی ضروری دو کشور است، گفت که متأسفانه کارهای مشترک علمی بین دو کشور مخصوصا در آکادمی علوم محدود بوده و امید می رود با نشر این کتاب، شاهد توسعه فعالیت های مشترک علمی و پژوهشی بین دو کشور باشیم.

دکتر شکیب افزود که آکادمی علوم افغانستان ظرفیت های بزرگی برای توسعه همکاری های علمی و فرهنگی دارا می باشد و این آکادمی به عنوان بالاترین مرکز تحقیقی رسمی در کشور، آمادگی خود را برای پیشبرد پروژه های مشترک علمی و تحقیقی با ایران اعلام می دارد.

دکتر فرامرز تمنا، رییس دانشگاه افغانستان نیز در سخنانی پیرامون موضوع توسعه در افغانستان، گفت که این مفهوم یک بحث پیچیده است که از حالا شروع نشده، بلکه از دو قرن قبل بوده و مشکلات توسعه در افغانستان، تقریبا مشابه مشکلات توسعه در ایران بوده است.

وی با تقسیم کشورها به کشورهای توسعه یافته، در حال توسعه، عقب مانده و کشورهای توسعه ناپذیر تأکید کرد که از دید او، افغانستان کشوری در حال توسعه است. هرچند به گفته دکتر دکتر تمنا، توسعه در افغانستان در دوره هایی از تاریخ ساکن و ساکت ماند، اما به صورت کل افغانستان یک کشور در حال توسعه است، اگرچه روند توسعه ما کند است.

وی با اشاره به روند توسعه در افغانستان، خاطرنشان کرد فاصله کشور با توسعه در زمان طالبان به اندازه فاصله افغانستان با توسعه در شرایط کنونی زیاد نبوده و امروز باید شتاب بیشتری برای پر کردن این شکاف صورت بگیرد.

این پژوهشگر شناخته شده کشور با بیان این که در بررسی توسعه باید تعامل بین دولت و مردم بررسی شود، افغانستان را در بررسی توسعه به 7 گونه تعامل بین دولت و ملت تقسیم کرد؛

دولت  توسعه گرای با برنامه/ مردمان توسعه ستیز، دوره امان الله خان
دولت  توسعه گرای با برنامه/ مردمان توسعه گرای با برنامه، دوره داوود خان
دولت های توسعه گرای بی برنامه/ مردمان توسعه گرای بی برنامه، دوره های ظاهرشاه و حامد کرزی
دولت  توسعه گرای بد برنامه/ مردمان توسعه خواه بی برنامه، 5 سال حکومت وحدت ملی
دولت  توسعه ستیز با برنامه/ مردم توسعه گریز، دوره طالبان
دولت  توسعه گریز بی برنامه/ مردم مأیوس از توسعه، دوره مجاهدین
دولت های خنثی نسبت به توسعه/ مردم خنثی نسبت به توسعه، حکومت های چپی

وی در پایان تأکید کرد که هرگونه بررسی توسعه در افغانستان باید بر اساس نوع تعامل دولت با توسعه و مردم با توسعه صورت بگیرد.

رضا محمدی، مشاور ارشد فرهنگی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان هم که سخنران پایانی این نشست بود، در یک سخنرانی ادبی، از "تئوری عشق" به عنوان جان مایه و دلیل پویایی تمدن و فرهنگ در حوزه کشورهای منطقه یاد کرد و گفت که این تئوری توسط دکتر داوود مرادیان، رییس این انستیتوت ارائه شده است.

بر اساس این تئوری، تمدن ما در منطقه در گذشته قدرت اقتصادی و نظامی نداشته، اما آنچه فرهنگ و تمدن این منطقه را همچنان زنده و پویا نگه داشته، عشق بوده که یکی از تبلورهای مهم آن، در ادبیات بوده است.